Ceren Bayar
ANKARA – Türkiye 2023 yılına döviz kurlarındaki artış, yüksek enflasyon ve artırım tartışmaları eşliğinde girdi. Uzmanlara göre, iktisat açısından 2023 yılı da kolay geçmeyecek.
Ekonomist Prof. Dr. Osman Altuğ, 2023 yılında 2022’den çok daha olumsuz datanın ortaya çıkacağını belirtirken, iktisatçı Prof. Dr. Aziz Konukman da 2023 yılında bütçe harcamalarının seçim öncesi periyoda yığılacağını, bu bütçenin seçim muştuları için kullanılabileceğini söylemiş oldu.
‘DÜZEN DEĞİŞİKLİĞİ GEREKİYOR’
2023’te her zamankinden çok iktisat konuşacağımızı söz eden Altuğ’a bakılırsa, yeni yılda 2022’den hayli daha olumsuz bir tablo oluşacak. Yapılacak seçimlere karşın ekonomik açıdan bir tertip değişikliğini beklemediğini söz eden Altuğ, “Gelen gideni aratacak” dedi.
Mevcut sistemin düzelmesi için kayıt dışı iktisattan kayıtlı iktisada geçmek gerektiğini belirten Altuğ, “Bu usulün özü herkesi gelir vergisi mükellefi yapmaktır. Bu, bir nizam değişikliğini gerektiriyor. Lakin siyaset, herkesi gelir vergisi mükellefi yaparsa ‘gayrı memnun’ bir seçmen kitlesi oluşacağını düşünüyor. Ne iktidar ne de muhalefet buna yanaşır. 2023’te de bu sistemle devam edeceğiz” diye konuştu.
‘SEÇİM İKTİSADINA KANMAK İNSANI KEYİFLİ EDER FAKAT TAŞIMA SUYLA DEĞİRMEN DÖNMEZ’
hemen çabucak tarihi netleşmese de en geç haziran ayı ortasında yapılması planlanan seçimlerin iktisada tesirini de pahalandıran Altuğ, “Seçim iktisadına kanmak insanı keyifli eder. En rahat satılan şey, umut. Ancak taşıma suyla değirmen dönmez. ‘Asgari fiyata artırım yaptık, EYT’yi getirdik.’ Bütün bunlar Türkiye’de üretim artışına niye olmadı, olmayacak. Paranın kıymetini o ülkenin üretim gücü belirler. Tam aksine tüketimin artışına sebep olur. Bir ülkede tüketim üretimden çok ise bunun ismi zarardır” dedi. Altuğ kelamlarını şu biçimde sürdürdü:
“Siyasetçi diyor ki, ‘Merak etme senin borçları ben öderim, af çıkartırım, takside bağlarım, sigorta sarfiyatının bir kısmını ben öderim, faizi düşürürüm’. Bu yapılan tüketimi artırmak. hiç bir akılcı modelle izah edilemez. Biz borcumuzu lakin üretimle ödeyebiliriz.”
‘YA ARTIRIM YA EMEKÇİ ÇIKARMA YA DA KAYIT DIŞI İŞÇİ’
Asgari fiyatın 8 bin 500 TL’ye çıkmasının reelde bir karşılığı olmadığını da söz eden Altuğ, “Asgari fiyat 8 bin 500 lira, 2 bin 500 lira da sigorta var. Nasıl ucuza satacak?” diye sordu ve şöyleki devam etti: “Ya artırım yapacak ya personel çıkaracak ya da personel ile kayıt dışı anlaşacak. aslına bakarsan alternatifi bol, milyonlarca işsiz var, sığınmacı emekçiler var. Ya da kapatacak; iflaslar, iflas ertelemeleri artacak. Artan daima borç olacak. Sen devlet olarak taban fiyatı ilan ettin. Taban fiyatı ödeyebilecek bir ekonomik iklim oluşturmadıkça patron o minimum fiyatı ödeyemez.”
‘EMREDEREK FİYATLARI BİR YERDE TUTAMAZSINIZ, ARTIRIM YAĞMURU GELECEK’
Türkiye’nin genç nüfusa sahip bir ülke olduğunu, bu biçimde bir tabloda fiyatların artması için yatırım yapılması gerektiğini söyleyen Altuğ, “Yatırım şayet olmazsa üretim olmaz. Emrederek fiyatları bir yerde tutamazsınız. Fiyatları kağıt üzerinde istediğiniz kadar artırın, o fiyat artmaz. 2023’te de her şeye artırım yağmuru gelecek. Ekonomiyi artırım öldürür” diye konuştu.
‘MUHALEFET İKTİDARDAN FARKLI OLAMAZ ZİRA OY İSTİYORLAR’
Muhalefetin de iktidardan farklı teklifler sunmadığını söz eden Altuğ, “Türkiye’yi tarih boyunca en hayli borçlandıran iktidar umut vererek ilerliyor, bir yandan da ‘Ben borçlandırmaya devam edeceğim’ diyor. Muhalefet de ‘Ben de tıpkı şeyi yapacağım’ diyor. Yalnızca sahnedeki oyuncular değişiyor. Senaryo birebir. O niçinle de 2023’te borçlarımız daha fazlaca artacak. Fakat iktidar lakin muhalefet fark etmez. Zira oy istiyorlar ve gayrı mutlu bir seçmen kitlesi yaratmak istemezler” tabirlerini kullandı.
ARALIK AYINA BÜTÇEDEN REKOR PAY
İktisatçı Prof. Dr. Aziz Konukman, 2023 Türkiye iktisadına dair öngörülerini sunmadan evvel 2022 bütçe hesaplamalarına ait bilgi verdi. Konukman’ın tahliline nazaran aralık ayına, Türkiye Cumhuriyeti tarihinde görülmemiş, yarım trilyonluk bir bütçe harcanması düştü. Konukman, bu bütçenin ne kadarının, nasıl kullanıldığının, aralık ayı bütçe istatistikleri belirtildiğında aşikâr olacağını söylemiş oldu.
Profesör Konukman, 2022 bütçesinin nasıl kullanıldığını tespit etmek için iki yere bakılması gerektiğini, bunlardan birinin Meclis’te kabul edilen – ek bütçeyle büyütülen – 2022 bütçesi, yani Meclis’in hükümete verdiği bütçe müsaadesi; ötekinin de hükümetin deklare ettiğı Orta Vadeli Program’da verilmiş 2022 bütçe gerçekleşme iddiası olduğunu söylemiş oldu.
Meclis’te kabul edilen 2022 bütçesinin temmuzda eklenen 1,1 trilyon ‘ek bütçe’ ile 2,8 trilyon olarak belirlendiğini belirten Konukman, “Ocak-kasım içindeki 11 aylık devirde 2,8 trilyonluk bütçeden 2,6 trilyonluk bir harcama gerçekleştiğini görüyoruz. Yani Meclis’in kabul ettiği bütçeden aralık ayı için 200 milyarlık bir hisse kalmış” dedi.
‘MECLİS’İN BÜTÇE MÜSAADESİ 302 MİLYAR AŞILABİLECEK’
Cumhurbaşkanlığı Strateji ve Bütçe Başkanlığı’na nazaran ise 2022 bütçe gerçekleşme kestirimlerinin ise 3,1 trilyon olduğunu belirten Konukman, bu sayının Meclis’in 2022 bütçesi ile örtüşmediğini kaydetti. Konukman, “Gerçekleşme iddiaları (3,1 trilyon) Meclis’in kabul ettiğinden (2,8 trilyon) fazla. Yani Meclis’in verdiği bütçe müsaadesi aşılıyor. 300 milyarlık ödenek üstü bir harcama görünüyor” diye konuştu.
‘AKIL ALMAZ BİR TABLO’
2022 yılının 11 aylık bütçe gerçekleşmesi (2,6 trilyon) ve 2022 yılı gerçekleşme kestirimi (3,1 trilyon) karşılaştırıldığında, aralık ayına yarım trilyonluk bir bütçe harcanması düşeceğini tabir eden Konukman, kelamlarını şu biçimde sürdürdü: ‘’Meclis’in verdiği müsaade temel alınırsa aralıkta 200 milyarlık bir harcama yapılmış olacak. Gerçekleşme kestirimi dikkate alınırsa bu biçimde bu fiyata 300 milyarlık ödenek üstü harcama eklenebilir. Yani aralık ayına toplam yarım trilyonluk bir bütçe harcanması düşmüş olacak. Bir bütçe patlaması kelam konusu. Bu, iktidarın bir ayda yarım trilyonluk harcama yapabileceği manasına geliyor. Akıl almayacak, dehşet bir tablo.”
‘SEÇİME DÖNÜK BÜTÇE HARCAMASI BİR HALDE ARTMIŞ OLACAK’
Aralıkta hangi muhtemel bütçe harcanmasının gerçekleşeceğinin hangi büyüklüğün temel alınacağına bağlı olduğunu belirten Konukman, “İlki geçerli olduğunda 200, ikincisi temel alındığında yarım trilyonluk harcama yapılmış olacaktır. Bunu aralık ayı bütçe istatistikleri belirtildiğında öğrenmiş olacağız” dedi.
Konukman, kelamlarına şunları ekledi: “Bir öteki senaryo da aralıkta Meclis’in verdiği müsaadenin biraz altında bir bütçe harcanması yapmak olabilir. bu biçimdece hem ‘iznin gerektirdiğinden az harcama yaparak mali disipline uyduk’ diye böbürlenilebilir birebir vakitte seçim harcamalarına tam gaz devam edilebilir. Hangi senaryo izlenirse izlensin, seçime dönük bütçe harcanması bir biçimde artmış olacak. Senaryo farklılığı harcama boyutunun ne seviyede olabileceğini belirleyecek.”
‘2023 BÜTÇE ÖDENEKLERİNİN HARCANMASI SEÇİM ÖNCESİ PERİYODA SIKIŞTIRILACAK’
2023 bütçe büyüklüklerinde ise yüzde 42,6 seviyesinde bir artış olduğunu belirten Konukman, ‘zımni fiyat deflatörü artışının (mal ve hizmetlerde ortalama fiyat artışı) bunun hayli altında (yüzde 32,3) kaldığını ve ötürüsıyla bu fark niçiniyle bütçenin gerçek olarak artacağını söylemiş oldu. Bu durumun seçim bütçesi izleneceğine işaret ettiğini kaydeden Konukman, “Seçim sürecine girileceği için harcamaları seçim öncesine bindirecekler. Gelirlerin tahsil vakti ve iç borçlanmadaki sonluluklar niçiniyle gerektiğinde para da basılarak, bu öne çekilmiş bütçe harcamaları finanse edilmiş olacak. bu biçimdece seçime yönelik muştular seçim öncesinde uygulamaya konulabilecek. Her halükârda bütçe harcamalarını seçim öncesi periyoda yığacaklar. ‘daha sonrası Allah Kerim, hallederiz’ diyecekler” diye konuştu.
Okumaya devam et...
ANKARA – Türkiye 2023 yılına döviz kurlarındaki artış, yüksek enflasyon ve artırım tartışmaları eşliğinde girdi. Uzmanlara göre, iktisat açısından 2023 yılı da kolay geçmeyecek.
Ekonomist Prof. Dr. Osman Altuğ, 2023 yılında 2022’den çok daha olumsuz datanın ortaya çıkacağını belirtirken, iktisatçı Prof. Dr. Aziz Konukman da 2023 yılında bütçe harcamalarının seçim öncesi periyoda yığılacağını, bu bütçenin seçim muştuları için kullanılabileceğini söylemiş oldu.
‘DÜZEN DEĞİŞİKLİĞİ GEREKİYOR’
2023’te her zamankinden çok iktisat konuşacağımızı söz eden Altuğ’a bakılırsa, yeni yılda 2022’den hayli daha olumsuz bir tablo oluşacak. Yapılacak seçimlere karşın ekonomik açıdan bir tertip değişikliğini beklemediğini söz eden Altuğ, “Gelen gideni aratacak” dedi.
Mevcut sistemin düzelmesi için kayıt dışı iktisattan kayıtlı iktisada geçmek gerektiğini belirten Altuğ, “Bu usulün özü herkesi gelir vergisi mükellefi yapmaktır. Bu, bir nizam değişikliğini gerektiriyor. Lakin siyaset, herkesi gelir vergisi mükellefi yaparsa ‘gayrı memnun’ bir seçmen kitlesi oluşacağını düşünüyor. Ne iktidar ne de muhalefet buna yanaşır. 2023’te de bu sistemle devam edeceğiz” diye konuştu.
‘SEÇİM İKTİSADINA KANMAK İNSANI KEYİFLİ EDER FAKAT TAŞIMA SUYLA DEĞİRMEN DÖNMEZ’
hemen çabucak tarihi netleşmese de en geç haziran ayı ortasında yapılması planlanan seçimlerin iktisada tesirini de pahalandıran Altuğ, “Seçim iktisadına kanmak insanı keyifli eder. En rahat satılan şey, umut. Ancak taşıma suyla değirmen dönmez. ‘Asgari fiyata artırım yaptık, EYT’yi getirdik.’ Bütün bunlar Türkiye’de üretim artışına niye olmadı, olmayacak. Paranın kıymetini o ülkenin üretim gücü belirler. Tam aksine tüketimin artışına sebep olur. Bir ülkede tüketim üretimden çok ise bunun ismi zarardır” dedi. Altuğ kelamlarını şu biçimde sürdürdü:
“Siyasetçi diyor ki, ‘Merak etme senin borçları ben öderim, af çıkartırım, takside bağlarım, sigorta sarfiyatının bir kısmını ben öderim, faizi düşürürüm’. Bu yapılan tüketimi artırmak. hiç bir akılcı modelle izah edilemez. Biz borcumuzu lakin üretimle ödeyebiliriz.”
‘YA ARTIRIM YA EMEKÇİ ÇIKARMA YA DA KAYIT DIŞI İŞÇİ’
Asgari fiyatın 8 bin 500 TL’ye çıkmasının reelde bir karşılığı olmadığını da söz eden Altuğ, “Asgari fiyat 8 bin 500 lira, 2 bin 500 lira da sigorta var. Nasıl ucuza satacak?” diye sordu ve şöyleki devam etti: “Ya artırım yapacak ya personel çıkaracak ya da personel ile kayıt dışı anlaşacak. aslına bakarsan alternatifi bol, milyonlarca işsiz var, sığınmacı emekçiler var. Ya da kapatacak; iflaslar, iflas ertelemeleri artacak. Artan daima borç olacak. Sen devlet olarak taban fiyatı ilan ettin. Taban fiyatı ödeyebilecek bir ekonomik iklim oluşturmadıkça patron o minimum fiyatı ödeyemez.”
‘EMREDEREK FİYATLARI BİR YERDE TUTAMAZSINIZ, ARTIRIM YAĞMURU GELECEK’
Türkiye’nin genç nüfusa sahip bir ülke olduğunu, bu biçimde bir tabloda fiyatların artması için yatırım yapılması gerektiğini söyleyen Altuğ, “Yatırım şayet olmazsa üretim olmaz. Emrederek fiyatları bir yerde tutamazsınız. Fiyatları kağıt üzerinde istediğiniz kadar artırın, o fiyat artmaz. 2023’te de her şeye artırım yağmuru gelecek. Ekonomiyi artırım öldürür” diye konuştu.
‘MUHALEFET İKTİDARDAN FARKLI OLAMAZ ZİRA OY İSTİYORLAR’
Muhalefetin de iktidardan farklı teklifler sunmadığını söz eden Altuğ, “Türkiye’yi tarih boyunca en hayli borçlandıran iktidar umut vererek ilerliyor, bir yandan da ‘Ben borçlandırmaya devam edeceğim’ diyor. Muhalefet de ‘Ben de tıpkı şeyi yapacağım’ diyor. Yalnızca sahnedeki oyuncular değişiyor. Senaryo birebir. O niçinle de 2023’te borçlarımız daha fazlaca artacak. Fakat iktidar lakin muhalefet fark etmez. Zira oy istiyorlar ve gayrı mutlu bir seçmen kitlesi yaratmak istemezler” tabirlerini kullandı.
ARALIK AYINA BÜTÇEDEN REKOR PAY
İktisatçı Prof. Dr. Aziz Konukman, 2023 Türkiye iktisadına dair öngörülerini sunmadan evvel 2022 bütçe hesaplamalarına ait bilgi verdi. Konukman’ın tahliline nazaran aralık ayına, Türkiye Cumhuriyeti tarihinde görülmemiş, yarım trilyonluk bir bütçe harcanması düştü. Konukman, bu bütçenin ne kadarının, nasıl kullanıldığının, aralık ayı bütçe istatistikleri belirtildiğında aşikâr olacağını söylemiş oldu.
Profesör Konukman, 2022 bütçesinin nasıl kullanıldığını tespit etmek için iki yere bakılması gerektiğini, bunlardan birinin Meclis’te kabul edilen – ek bütçeyle büyütülen – 2022 bütçesi, yani Meclis’in hükümete verdiği bütçe müsaadesi; ötekinin de hükümetin deklare ettiğı Orta Vadeli Program’da verilmiş 2022 bütçe gerçekleşme iddiası olduğunu söylemiş oldu.
Meclis’te kabul edilen 2022 bütçesinin temmuzda eklenen 1,1 trilyon ‘ek bütçe’ ile 2,8 trilyon olarak belirlendiğini belirten Konukman, “Ocak-kasım içindeki 11 aylık devirde 2,8 trilyonluk bütçeden 2,6 trilyonluk bir harcama gerçekleştiğini görüyoruz. Yani Meclis’in kabul ettiği bütçeden aralık ayı için 200 milyarlık bir hisse kalmış” dedi.
‘MECLİS’İN BÜTÇE MÜSAADESİ 302 MİLYAR AŞILABİLECEK’
Cumhurbaşkanlığı Strateji ve Bütçe Başkanlığı’na nazaran ise 2022 bütçe gerçekleşme kestirimlerinin ise 3,1 trilyon olduğunu belirten Konukman, bu sayının Meclis’in 2022 bütçesi ile örtüşmediğini kaydetti. Konukman, “Gerçekleşme iddiaları (3,1 trilyon) Meclis’in kabul ettiğinden (2,8 trilyon) fazla. Yani Meclis’in verdiği bütçe müsaadesi aşılıyor. 300 milyarlık ödenek üstü bir harcama görünüyor” diye konuştu.
‘AKIL ALMAZ BİR TABLO’
2022 yılının 11 aylık bütçe gerçekleşmesi (2,6 trilyon) ve 2022 yılı gerçekleşme kestirimi (3,1 trilyon) karşılaştırıldığında, aralık ayına yarım trilyonluk bir bütçe harcanması düşeceğini tabir eden Konukman, kelamlarını şu biçimde sürdürdü: ‘’Meclis’in verdiği müsaade temel alınırsa aralıkta 200 milyarlık bir harcama yapılmış olacak. Gerçekleşme kestirimi dikkate alınırsa bu biçimde bu fiyata 300 milyarlık ödenek üstü harcama eklenebilir. Yani aralık ayına toplam yarım trilyonluk bir bütçe harcanması düşmüş olacak. Bir bütçe patlaması kelam konusu. Bu, iktidarın bir ayda yarım trilyonluk harcama yapabileceği manasına geliyor. Akıl almayacak, dehşet bir tablo.”
‘SEÇİME DÖNÜK BÜTÇE HARCAMASI BİR HALDE ARTMIŞ OLACAK’
Aralıkta hangi muhtemel bütçe harcanmasının gerçekleşeceğinin hangi büyüklüğün temel alınacağına bağlı olduğunu belirten Konukman, “İlki geçerli olduğunda 200, ikincisi temel alındığında yarım trilyonluk harcama yapılmış olacaktır. Bunu aralık ayı bütçe istatistikleri belirtildiğında öğrenmiş olacağız” dedi.
Konukman, kelamlarına şunları ekledi: “Bir öteki senaryo da aralıkta Meclis’in verdiği müsaadenin biraz altında bir bütçe harcanması yapmak olabilir. bu biçimdece hem ‘iznin gerektirdiğinden az harcama yaparak mali disipline uyduk’ diye böbürlenilebilir birebir vakitte seçim harcamalarına tam gaz devam edilebilir. Hangi senaryo izlenirse izlensin, seçime dönük bütçe harcanması bir biçimde artmış olacak. Senaryo farklılığı harcama boyutunun ne seviyede olabileceğini belirleyecek.”
‘2023 BÜTÇE ÖDENEKLERİNİN HARCANMASI SEÇİM ÖNCESİ PERİYODA SIKIŞTIRILACAK’
2023 bütçe büyüklüklerinde ise yüzde 42,6 seviyesinde bir artış olduğunu belirten Konukman, ‘zımni fiyat deflatörü artışının (mal ve hizmetlerde ortalama fiyat artışı) bunun hayli altında (yüzde 32,3) kaldığını ve ötürüsıyla bu fark niçiniyle bütçenin gerçek olarak artacağını söylemiş oldu. Bu durumun seçim bütçesi izleneceğine işaret ettiğini kaydeden Konukman, “Seçim sürecine girileceği için harcamaları seçim öncesine bindirecekler. Gelirlerin tahsil vakti ve iç borçlanmadaki sonluluklar niçiniyle gerektiğinde para da basılarak, bu öne çekilmiş bütçe harcamaları finanse edilmiş olacak. bu biçimdece seçime yönelik muştular seçim öncesinde uygulamaya konulabilecek. Her halükârda bütçe harcamalarını seçim öncesi periyoda yığacaklar. ‘daha sonrası Allah Kerim, hallederiz’ diyecekler” diye konuştu.
Okumaya devam et...