Dünya’nın günleri uzuyor, kimse bu gizemi çözmeyi başaramıyor
Dünya’nın dönüş suratının kusursuz bir sabit olmadığından daha evvel bahsetmiştik. Çünkü bu sürat, Ay’ın ve gezegenin kütle dağılımından etkilenir. Bu, günlerin 24 saatten birkaç mikrosaniye daha uzun yahut kısa olabileceği manasına geliyor. Kısa bir süre evvel de, gelmiş geçmiş en kısa günün yaşanması bunun bir kanıtıydı. Fakat artık günler, değişik bir biçimde uzamaya başlıyor ve kimse bunun sebebin bilmiyor.
Günlerimizin uzaması haberi, bu atomik saatler ve pulsarlar yardımıyla gün uzunluğunu kesin olarak ölçebilme yeteneğini kazandığımızdan beri en kısa gün olan 29 Haziran ile zıtlık yaratıyor. Lakin istisna olan 29 Haziran hariç olmak üzere, ortalamada, 2020 yılına kadar günlerimiz kısalıyordu ve daha sonra uzamaya başladı.
Bu durum, günleri tam olarak ölçebilme yeteneğine sahip olduğumuz 50 yıl içerisindeki en süratli değişim olmasından dolayı gezegen bilim insanları için şaşırtan oldu.
Günlerin uzunluğunu etkileyen birtakım güçler yeterli bir biçimde anlaşılabiliyor. Dünya ve Ay içindeki etkileşim, gelgitlerin ardındaki itici güç olarak sistemin gücünü yavaş bir biçimde azaltarak Dünya’nın yavaşlamasına sebep oluyor. Dinozorlar Dünya’ya hakim olduğu vakit içinderda, Dünya günleri yarım saat daha kısaydı ve uzun devirde bakıldığında bu yönelimin devam edeceğini söyleyebiliriz. Çok uzun yıllar daha sonra Dünya’nın günleri, Mars’ın 24 saat 37 dakika ve 22 saniyelik günlerinden daha uzun olacak.
Ancak daha kısa devirli etkenler de bulunuyor. Tazmanya Üniversitesi’nden Profesör Matt King ve Dr. Christopher Watson’ın The Conversation’da deklare ettiğı üzere, Dünya, kollarını kendine hakikat çektiğinde daha süratli bir biçimde dönmeye başlayan bir buz patencisi üzere çalışıyor. Emsal bir hissi, dönen bir sandalye ve birkaç ek yük ile yakalamanız da mümkün.
En son Buz Devri’nin bitiminden bu yana, buz kütlelerinin erimesi kutuplardaki basıncı azalttı. Basıncın azaltılması, yalnızca izostatik reaksiyon yaratmakla kalmadı, beraberinde Dünya’nın kabuğunun ekvatordan kutuplara yanlışsız yayılmasına sebep oldu. Bu durum, Ay’ın yarattığı yavaşlama tesirini dengeleyen bir güç yaratarak gezegenin dönüşünün hızlanmasını sağlıyor. 1972 ve 2020 yılları içinde ortalama gün kaybı yaklaşık 3 milisaniyeydi.
Gezegensel kütlenin dağılımı, sarsıntılar üzere olaylarla epey daha süratli ve farklı formlarda de gerçekleşerek ekvatora yahut kutuplara yakınlığına bakılırsa yavaşlatıcı yahut hızlandırıcı bir tesir yaratabiliyor. Hatta hava durumunun bile hızlanma ve yavaşlama üzerinde bir tesiri olabiliyor. Örneğin King ve Watson’ın yazdığına nazaran, ekvatora yakın bölgelerde yaşanan büyük fırtınalar tarafınca bırakılan yağmur dönüş suratını yavaşlatırken, kutuplara yakın bölgelerde yağan kar da hızlandırıcı bir tesir yaratıyor. Olağan bu tesirler su denize geri dönene kadar geçerli oluyor.
Ancak tesiri bulunan bildiğimiz tüm olaylar bir ortada incelendiğinde, en son yapılan müşahedeleri açıklamak için kâfi olmuyor. Yani, çabucak hemen ne olduğunu bilmediğimiz diğer bir olay daha yaşanıyor ve bilim insanları bunu bulmaya çalışıyor…
Alıntıdır
Dünya’nın dönüş suratının kusursuz bir sabit olmadığından daha evvel bahsetmiştik. Çünkü bu sürat, Ay’ın ve gezegenin kütle dağılımından etkilenir. Bu, günlerin 24 saatten birkaç mikrosaniye daha uzun yahut kısa olabileceği manasına geliyor. Kısa bir süre evvel de, gelmiş geçmiş en kısa günün yaşanması bunun bir kanıtıydı. Fakat artık günler, değişik bir biçimde uzamaya başlıyor ve kimse bunun sebebin bilmiyor.
Günlerimizin uzaması haberi, bu atomik saatler ve pulsarlar yardımıyla gün uzunluğunu kesin olarak ölçebilme yeteneğini kazandığımızdan beri en kısa gün olan 29 Haziran ile zıtlık yaratıyor. Lakin istisna olan 29 Haziran hariç olmak üzere, ortalamada, 2020 yılına kadar günlerimiz kısalıyordu ve daha sonra uzamaya başladı.
Bu durum, günleri tam olarak ölçebilme yeteneğine sahip olduğumuz 50 yıl içerisindeki en süratli değişim olmasından dolayı gezegen bilim insanları için şaşırtan oldu.
Günlerin uzunluğunu etkileyen birtakım güçler yeterli bir biçimde anlaşılabiliyor. Dünya ve Ay içindeki etkileşim, gelgitlerin ardındaki itici güç olarak sistemin gücünü yavaş bir biçimde azaltarak Dünya’nın yavaşlamasına sebep oluyor. Dinozorlar Dünya’ya hakim olduğu vakit içinderda, Dünya günleri yarım saat daha kısaydı ve uzun devirde bakıldığında bu yönelimin devam edeceğini söyleyebiliriz. Çok uzun yıllar daha sonra Dünya’nın günleri, Mars’ın 24 saat 37 dakika ve 22 saniyelik günlerinden daha uzun olacak.
Ancak daha kısa devirli etkenler de bulunuyor. Tazmanya Üniversitesi’nden Profesör Matt King ve Dr. Christopher Watson’ın The Conversation’da deklare ettiğı üzere, Dünya, kollarını kendine hakikat çektiğinde daha süratli bir biçimde dönmeye başlayan bir buz patencisi üzere çalışıyor. Emsal bir hissi, dönen bir sandalye ve birkaç ek yük ile yakalamanız da mümkün.
En son Buz Devri’nin bitiminden bu yana, buz kütlelerinin erimesi kutuplardaki basıncı azalttı. Basıncın azaltılması, yalnızca izostatik reaksiyon yaratmakla kalmadı, beraberinde Dünya’nın kabuğunun ekvatordan kutuplara yanlışsız yayılmasına sebep oldu. Bu durum, Ay’ın yarattığı yavaşlama tesirini dengeleyen bir güç yaratarak gezegenin dönüşünün hızlanmasını sağlıyor. 1972 ve 2020 yılları içinde ortalama gün kaybı yaklaşık 3 milisaniyeydi.
Gezegensel kütlenin dağılımı, sarsıntılar üzere olaylarla epey daha süratli ve farklı formlarda de gerçekleşerek ekvatora yahut kutuplara yakınlığına bakılırsa yavaşlatıcı yahut hızlandırıcı bir tesir yaratabiliyor. Hatta hava durumunun bile hızlanma ve yavaşlama üzerinde bir tesiri olabiliyor. Örneğin King ve Watson’ın yazdığına nazaran, ekvatora yakın bölgelerde yaşanan büyük fırtınalar tarafınca bırakılan yağmur dönüş suratını yavaşlatırken, kutuplara yakın bölgelerde yağan kar da hızlandırıcı bir tesir yaratıyor. Olağan bu tesirler su denize geri dönene kadar geçerli oluyor.
Ancak tesiri bulunan bildiğimiz tüm olaylar bir ortada incelendiğinde, en son yapılan müşahedeleri açıklamak için kâfi olmuyor. Yani, çabucak hemen ne olduğunu bilmediğimiz diğer bir olay daha yaşanıyor ve bilim insanları bunu bulmaya çalışıyor…
Alıntıdır