Emeklilikte yaşa takılanlara “yıpranma, prim, yıla” dayalı formüller, “halk (primi yetmeyenler için), iş emekliliği (vakıf, sandık aracılığıyla)” üzere modeller tartışılıyor. Mühlet tamamlanması, kısmi emekliliğin yanı sıra kimi ağır meslekler için yıpranma seçeneği de masada bulunuyor. Sabah’ın haberine bakılırsa, Kısmi emeklilikte, 3600 gününü dolduran bayanların 50, adamların de 55 yaşında emekliye ayrılması öngörülüyor. Bayanların 7200, adamların 9 bin günü tamamlaması halinde yaşa bakılmadan emekli olması da talepler içinde bulunuyor. Emekli aylığı hesaplanırken tüm çalışma devrindeki prime temel hasılatlar hesaplanıyor. Aylığı yükseltecek en kolay tahlil ise prime temel çıkar fiyatının yükseltilmesidir. Uzun yıllar çalışmak, prim gününün epey olması değil prime temel yararın yüksek olması emekli aylığını artırır. Emekli aylığı prime temel çıkarla paralel yükseliyor.
Milyonlarca kamu çalışanının merakla beklediği 3600 ek gösterge çalışmaları, emeklikte yaşa takılanlara yönelik masadaki formüller, emeklilik hesabı, aylığı artırmanın yolları konusunda merak edilen 10 sorunun karşılığı şu biçimde:
1-Ek gösterge düzenlemesi Meclis’e ne vakit gelecek?
Hükümet ve taraflar ek gösterge için 16 Mart’ta bir daha bir ortaya gelecek. Ek göstergede meslek kümeleri genişlerken, meslek mesleklerde 600 puanlık bir artış bekleniyor. İdari takımlar, yardımcı hizmetlerin de yararlanması öngörülen düzenlemenin Mayıs ayında Meclis’e gelmesi öngörülüyor. Hizmet mühleti 25 yıl olan öğretmen, polis, din bakılırsavlisinin emekli aylığındaki artış en az 1250 lira olacak.
2- Emeklilikte Yaşa Takılanlar ne istiyor?
8 Eylül 1999’da bayanlar için 20, erkekler için 25 yıllık sigortalılık müddeti ve 5 bin günlük prim ödeme gün sayısı olan emeklilik şartları değişti. Bu tarihtilk evvel işe giren bayanlar için 40-58 ile erkekler 44-60 yaş içinde değişen kademeli geçiş mühleti geldi. Bu tarihten daha sonra işe girenler için de emeklilik yaşı bayanlarda 58, erkeklerde 60’a, prim gün sayısı da 7 bine çıktı. EYT kapsamında olanlar 1999’daki değişikliğin geçmişe dönük uygulanmasına son verilmesi ve 1999’dan evvel işe başlayanların prim gün sayılarını doldurduğunda yaş kuralını beklemeden emekli olmayı talep ediyor.
3-EYT konusunda masada hangi formüller bulunuyor?
Yıpranma hakkı olmayan ağır işlerde çalışanlara, emekliliğine 3-4 yılı kalanlara her yıl için yüzde 4-5 üzere bir oranda kesinti yapılarak erken emeklilik sağlanması, 50 yaş ve üstü çalışanlara iş imkanı için vergi, prim teşviki sağlanması, 9 bin gününü dolduran her 360 gün karşılığı dörtte birinin yaştan düşülmesi formüllerinin her biri teknik olarak bedellendiriliyor.
4-Kısmi, kesintili emeklilik ve mühlet tamamlaması ne demek?
Kısmi emeklilikle 3600 gününü tamamlayan bayanların 50, adamların de 55 yaşında emekliye ayrılması öngörülüyor. Müddet tamamlanmasında da bayanlarda 7 bin 200, erkeklerde 9 gün sigortalılık gününü bitirenlerin yaşa bakılmadan emekli edilmesi kelam konusu. Kimi Avrupa ülkelerinde uygulanan bu modelde yaşı dolduranlar makul bir kesinti ölçüsünü kabul etmeleri durumunda kısmi erken yaşlılık emekliliğine hak kazanabiliyor. Örneğin, Almanya’da yüzde 3.6 oranında bir kesinti yapılıyor.
5-Prim tamamlama modeli nedir?
Prim tamamlama da EYT çalışmalarında konuşulan başlıklardan biri. Buna nazaran, Eylül 1999’dan evvel işe girenler için birinci sigortalı oldukları tarihe bakılırsa 5 bin ile 5 bin 975 prim günü isteniyor. Bunu tamamlayanların yaşı dikkate alınmadan bu biçimdece emeklilik imkanı doğuyor.
6-Eksik prim günlerini hangi yolla tamamlamak avantajlıdır?
Eksik prim günleri borçlanarak tamamlanabilir. Doğum borçlanmasında her bir çocuk için 720 güne kadar borçlanma hakkı var. Eksik prim günleri isteğe bağlı sigortayla tamamlanacaksa ödenecek prim günü sayısı katiyetle 1260 günü geçmemeli.
7-Emekli gelirini artırmak için ne yapmak gerekiyor?
Çalışırken emekli aylığını yükseltmenin biroldukça yolu bulunuyor. Emekli aylığı hesaplanırken tüm çalışma devrindeki prime temel hasılatlar hesaplanıyor. En kolay tahlil ise prime temel çıkar meblağının yükseltilmesidir. Minimum fiyatın yüzde 32’sinin 7.5 katına kadar hasılatlar için prim yatırılabiliyor. Bunla birlikte emeklilik dilekçe tarihi de tesirlidir. Yıl ortasındaki artırımlar, enflasyon, büyüme bilgileri, bakmakla yükümlü çocuk, eş ve yakınların olması da aylık bağlama oranını artırıyor. Ekonomik büyüme suratı, enflasyon emekli maaşlarında artırım oranından fazlaysa takip eden yılbaşında dilekçe vermek değerli. Birden çok işyerinde çalışıp ikinci işi için prim yatıranın matrahı artacağı için emekli aylığı da yükseliyor.
8-EYT düzenlemesi 1999 yılından daha sonra işe başlayanları da kapsar mı?
Sigorta başlangıç tarihi 1999 yahut daha sonrasında olanlar için şu anda geçerli olan emeklilik şartları değişmeyecek. EYT ile ilgili düzenlemenin bu tarihtilk evvel sigorta başlangıcı olan yaş kuralı haricindeki emeklilik koşullarını tamamlayanların yararlanması bekleniyor.
9-EYT konusu kaç kişiyi direkt ilgilendiriyor?
Emekli olmak için “Belirli yaşın doldurulması, hizmet mühleti ya da prim gün sayısı” kaidelerinden rastgele birini tamamlamayan vatandaşların sayısı yaklaşık 1 milyon 800 bini buluyor. Bunlardan ikisini tamamlayanların sayısı ise 5 milyonun üzerinde. Bu kriterlerden rastgele birini ya da ikisini birden taşımayanların sayısı da 6.5 milyonu geçmiş durumda.
10- Yaş haddiyle erken emeklilik şartları nelerdir?
Aşikâr bir yaşa geldiği biçimde primini tamamlayamayan sigortalılara yaştan emeklilik hakkı tanınıyor. Yaş haddi işe başlama tarihi, çalışılan statüye göre değişiyor. Buna nazaran, 8 Eylül 1999’dan evvel sigortalı olanlar 15 yıl, 3600 günü dolduğunda 50-60 ortası değişen yaşı doldurduğunda emekli olabilir. Bu tarihten daha sonra çalışmaya başlayanların 4500 günü tamamlaması gerekiyor. Birinci kere çalışmaya Eylül 1999-30 Nisan 2008 içinde başlayan SSK’lılar 25 yıl sigortalılık 4500 prim günü doldurduğunda bayan 58 erkek de 60 yaşında emekli aylığı alabilir. Mayıs 2008’den daha sonra sigortalı olanların primini 1 Ocak 2036’ya kadar 5400 güne tamamlaması şartıyla 63 yaşında emekli aylığına hak kazanabiliyor.
KAYNAK: SABAH
Okumaya devam et...
Milyonlarca kamu çalışanının merakla beklediği 3600 ek gösterge çalışmaları, emeklikte yaşa takılanlara yönelik masadaki formüller, emeklilik hesabı, aylığı artırmanın yolları konusunda merak edilen 10 sorunun karşılığı şu biçimde:
1-Ek gösterge düzenlemesi Meclis’e ne vakit gelecek?
Hükümet ve taraflar ek gösterge için 16 Mart’ta bir daha bir ortaya gelecek. Ek göstergede meslek kümeleri genişlerken, meslek mesleklerde 600 puanlık bir artış bekleniyor. İdari takımlar, yardımcı hizmetlerin de yararlanması öngörülen düzenlemenin Mayıs ayında Meclis’e gelmesi öngörülüyor. Hizmet mühleti 25 yıl olan öğretmen, polis, din bakılırsavlisinin emekli aylığındaki artış en az 1250 lira olacak.
2- Emeklilikte Yaşa Takılanlar ne istiyor?
8 Eylül 1999’da bayanlar için 20, erkekler için 25 yıllık sigortalılık müddeti ve 5 bin günlük prim ödeme gün sayısı olan emeklilik şartları değişti. Bu tarihtilk evvel işe giren bayanlar için 40-58 ile erkekler 44-60 yaş içinde değişen kademeli geçiş mühleti geldi. Bu tarihten daha sonra işe girenler için de emeklilik yaşı bayanlarda 58, erkeklerde 60’a, prim gün sayısı da 7 bine çıktı. EYT kapsamında olanlar 1999’daki değişikliğin geçmişe dönük uygulanmasına son verilmesi ve 1999’dan evvel işe başlayanların prim gün sayılarını doldurduğunda yaş kuralını beklemeden emekli olmayı talep ediyor.
3-EYT konusunda masada hangi formüller bulunuyor?
Yıpranma hakkı olmayan ağır işlerde çalışanlara, emekliliğine 3-4 yılı kalanlara her yıl için yüzde 4-5 üzere bir oranda kesinti yapılarak erken emeklilik sağlanması, 50 yaş ve üstü çalışanlara iş imkanı için vergi, prim teşviki sağlanması, 9 bin gününü dolduran her 360 gün karşılığı dörtte birinin yaştan düşülmesi formüllerinin her biri teknik olarak bedellendiriliyor.
4-Kısmi, kesintili emeklilik ve mühlet tamamlaması ne demek?
Kısmi emeklilikle 3600 gününü tamamlayan bayanların 50, adamların de 55 yaşında emekliye ayrılması öngörülüyor. Müddet tamamlanmasında da bayanlarda 7 bin 200, erkeklerde 9 gün sigortalılık gününü bitirenlerin yaşa bakılmadan emekli edilmesi kelam konusu. Kimi Avrupa ülkelerinde uygulanan bu modelde yaşı dolduranlar makul bir kesinti ölçüsünü kabul etmeleri durumunda kısmi erken yaşlılık emekliliğine hak kazanabiliyor. Örneğin, Almanya’da yüzde 3.6 oranında bir kesinti yapılıyor.
5-Prim tamamlama modeli nedir?
Prim tamamlama da EYT çalışmalarında konuşulan başlıklardan biri. Buna nazaran, Eylül 1999’dan evvel işe girenler için birinci sigortalı oldukları tarihe bakılırsa 5 bin ile 5 bin 975 prim günü isteniyor. Bunu tamamlayanların yaşı dikkate alınmadan bu biçimdece emeklilik imkanı doğuyor.
6-Eksik prim günlerini hangi yolla tamamlamak avantajlıdır?
Eksik prim günleri borçlanarak tamamlanabilir. Doğum borçlanmasında her bir çocuk için 720 güne kadar borçlanma hakkı var. Eksik prim günleri isteğe bağlı sigortayla tamamlanacaksa ödenecek prim günü sayısı katiyetle 1260 günü geçmemeli.
7-Emekli gelirini artırmak için ne yapmak gerekiyor?
Çalışırken emekli aylığını yükseltmenin biroldukça yolu bulunuyor. Emekli aylığı hesaplanırken tüm çalışma devrindeki prime temel hasılatlar hesaplanıyor. En kolay tahlil ise prime temel çıkar meblağının yükseltilmesidir. Minimum fiyatın yüzde 32’sinin 7.5 katına kadar hasılatlar için prim yatırılabiliyor. Bunla birlikte emeklilik dilekçe tarihi de tesirlidir. Yıl ortasındaki artırımlar, enflasyon, büyüme bilgileri, bakmakla yükümlü çocuk, eş ve yakınların olması da aylık bağlama oranını artırıyor. Ekonomik büyüme suratı, enflasyon emekli maaşlarında artırım oranından fazlaysa takip eden yılbaşında dilekçe vermek değerli. Birden çok işyerinde çalışıp ikinci işi için prim yatıranın matrahı artacağı için emekli aylığı da yükseliyor.
8-EYT düzenlemesi 1999 yılından daha sonra işe başlayanları da kapsar mı?
Sigorta başlangıç tarihi 1999 yahut daha sonrasında olanlar için şu anda geçerli olan emeklilik şartları değişmeyecek. EYT ile ilgili düzenlemenin bu tarihtilk evvel sigorta başlangıcı olan yaş kuralı haricindeki emeklilik koşullarını tamamlayanların yararlanması bekleniyor.
9-EYT konusu kaç kişiyi direkt ilgilendiriyor?
Emekli olmak için “Belirli yaşın doldurulması, hizmet mühleti ya da prim gün sayısı” kaidelerinden rastgele birini tamamlamayan vatandaşların sayısı yaklaşık 1 milyon 800 bini buluyor. Bunlardan ikisini tamamlayanların sayısı ise 5 milyonun üzerinde. Bu kriterlerden rastgele birini ya da ikisini birden taşımayanların sayısı da 6.5 milyonu geçmiş durumda.
10- Yaş haddiyle erken emeklilik şartları nelerdir?
Aşikâr bir yaşa geldiği biçimde primini tamamlayamayan sigortalılara yaştan emeklilik hakkı tanınıyor. Yaş haddi işe başlama tarihi, çalışılan statüye göre değişiyor. Buna nazaran, 8 Eylül 1999’dan evvel sigortalı olanlar 15 yıl, 3600 günü dolduğunda 50-60 ortası değişen yaşı doldurduğunda emekli olabilir. Bu tarihten daha sonra çalışmaya başlayanların 4500 günü tamamlaması gerekiyor. Birinci kere çalışmaya Eylül 1999-30 Nisan 2008 içinde başlayan SSK’lılar 25 yıl sigortalılık 4500 prim günü doldurduğunda bayan 58 erkek de 60 yaşında emekli aylığı alabilir. Mayıs 2008’den daha sonra sigortalı olanların primini 1 Ocak 2036’ya kadar 5400 güne tamamlaması şartıyla 63 yaşında emekli aylığına hak kazanabiliyor.
KAYNAK: SABAH
Okumaya devam et...