Küresel iktisatta durumun pek parlak olmadığı bir sefer daha teyit edildi. Gelen datalar de aslına bakarsanız bu istikamette… Geçen hafta neler olduğuna göz atalım. Milletlerarası Para Fonu (IMF) son güncellemesinde, merkez bankalarının enflasyona karşı uğraşını sürdürmesini söylerken, artan ömür maliyetleri, Ukrayna Savaşı ve Çin’in yavaşlamasından dolayı “en berbatın çabucak hemen gelmediğini” ve gelecek yıl dünyanın üçte birinin resesyonda olacağını bildirdi.
IMF’nin baş ekonomisti Pierre-Olivier Gourinchas, fırtına bulutlarının toplanmakta olduğunu, merkez bankalarının enflasyonu yenmek için “lazer yoğunluğunda odaklanmaları” gerektiğini, üst taraflı fiyat baskıları devam ederse daha sert aksiyon gereksinimi riskinin doğacağını vurguladı.
ENFLASYONİST BASKILARIN GÜCÜ HAFİFE ALINDI
ABD, AB ve Birleşik Krallık’ta enflasyonun 1980’lerin başından beri yaşanmamış düzeylere ulaştığını, enflasyonist baskılarının “gayet inatçı” olduğunu söyleyen Gourinchas, ayrıyeten IMF’nin, merkez bankaları üzere, 2021’de birinci ortaya çıktığında enflasyonist baskıların gücünü hafifçee aldığını belirtti.
Peki ekonomik bilgilerde ve piyasalarda durum ne?
En değerlisi, ABD’de enflasyon faiz artırımlarına karşın beklendiği üzere düşmüyor. Eylül’de tüketici enflasyonu aylık yüzde 0.4 ve yıllık bazda yüzde 8,2 ile beklentilerin üzerinde gerçekleşti. Beklenti yıllık enflasyonun yüzde 8,1’e gerilemesi tarafındaydı. Aylık enflasyonda beklenti ise yüzde 0,2 seviyesindeydi. Ağustosta yıllık enflasyon yüzde 8,3 seviyesinde gerçekleşmişti.
ABD’DE FAİZ ARTIRIMLARINA DEVAM
ABD, Merkez Bankası’nın (FED) faiz artırımlarını bir süre daha sürdüreceğini netleştirdi. Kasım toplantısında 75 baz puanlık faiz artırımı ihtimali güçlendi. Enflasyon verisi ve bir sefer daha faiz artırımı (yıl ortasında beş kere artırım oldu) ihtimali hayal kırıklığı yaratırken borsalar dalgalandı, altın ve Bitcoin geriledi, dolar ve ABD 10 yıllık tahvilleri yükseldi.
Enflasyon verisiyle “FED savaşı kaybediyor mu?” sorusu gündemdeki yerini güçlendirirken, Dow Jones Endeksi 29.500 düzeyinden 28.666 puana kadar indi. Lakin, Perşembe günü gelen reaksiyon alımlarıyla endeks yüzde 2.8 yükselerek 30 bin puanın üzerine çıktı. Cuma günü de yüzde 1.3 düşüşle 29.643 puandan kapandı.
Enflasyon verisi öncesinde hafta başında onsu 1.707 dolara kadar çıkan altın, haftayı 1.649 dolardan kapatırken, dolar endeksi 112 düzeyinden 113.17’ye yükseldi. VIX Kaygı endeksi 31 düzeyine kadar gerilemişken bir daha 32’nin üzerine çıktı.
Eylül ayı perakende satış verisi de beklentilerin altında gelirken bankacılık kesiminden de berbat haberler geldi. Dünyanın en büyükleri içinde yer alan J.P. Morgan, Wells Fargo, Morgan Stanley ve Citigroup’un zayıflayan iktisat ve yatırım bankacılığının makûs günler geçirmesi niçiniyle üçüncü çeyrek yılda kârları azaldı.
ALTIN FİYATLARININ DÜŞMESİNİN ARKASINDAKİ DEĞERLİ niçin
Burada bir orta parantez açalım; altın fiyatlarının bu düzeylere gerilemesine bir bakalım. bu biçimdesine enflasyonist bir periyotta, gelişmiş Avrupa’nın yanı başında savaşın sürdüğü, nükleer kıyametin gündeme geldiği bir vakitte altın fiyatlarının bir daha 2020 başındaki düzeye dönmesi, Mart ve Nisan’da ons başına 2 bin dolara yaklaşmışken; 1.650 dolarlara düşmesi yalnızca ABD’de faiz artırımları, doların çok güçlenmesi ile açıklanabilir mi? Kimi uzmanlar bir ülkenin ağır halde altın rezervi sattığını savunuyor.
Bu ülke olağan ki, son senelerda dayanılmaz altın stoklayan ve artık de savaşı finanse etmek için altın satmak zorunda kalan Rusya… Uzmanlar, Rusya’nın savaşı finanse etmek, bütçe istikrarlarını korumak ve memleketler arası tahvil piyasalarında ödeme yükümlülüklerini yerine getirmek için altın rezervlerine ağır halde “müracaat ettiğini” ve altın fiyatlarının gerilemesine değerli ölçüde katkı sağladığını belirtiyor. Bu mevzuya daha sonraki yazılarda detaylı formda döneriz.
İNGİLTERE FİNANSAL KAOSUN EŞİĞİNDEN DÖNDÜ
Geçen haftanın bir öbür değerli gelişmesi de finans piyasaları alt üst olan, maliye bakanı değişikliğine giden İngiltere’de yaşandı. 24 milyar sterlinlik vergi indirimi sonucu maliye bakanının başını yerken, Sterlin bedel yitirdi, tahvil piyasası altüst oldu, ülke bir finansal krizin eşiğinden döndü. Merkez Bankası 65 milyar sterlinlik tahvil alımı başlatarak istikrar sağlamaya çalıştı. Olan milyarlarca sterlin ziyan eden emeklilik fonlarına oldu.
Ülkenin bu yılki dördüncü maliye bakanı olan Jeremy Hunt, “önümüzde güç kararlar var” diyerek birtakım vergi oranlarının bir daha artırılacağını söylerken, muhalefetteki Personel Partisi’nin önderi Keir Starmer ise hükümetin tarihte gibisi olmayan feci bir kaosa yol açtığını savunarak erken seçim davetinde bulundu.
ÖNÜMÜZDEKİ HAFTA NELER OLACAK?
Önümüzdeki hafta, ABD’de Bank of America, Goldman Sachs, Netflix, IBM, Tesla ve American Express üzere büyük şirketler üçüncü çeyrek yıl bilançosu açıklarken, İngiltere’deki gelişmeler ve bilhassa hükümetin vergi indirimleri konusunda bir U-dönüşü yapıp yapmayacağı, Merkez Bankası’nın piyasaları ne ölçüde sakinleştireceği yakından izlenecek.
İngiltere, Japonya ve Kanada üzere büyük ekonomiler enflasyon verisi açıklarken, Euro bölgesinde tüketici inanç endeksi izlenecek. Bu datanın tüm vakit içinderın en düşük noktasına gerilemesi beklenebilir.
ÇİN’DE Xİ JİNPİNG İLE ÜÇÜNCÜ PERİYOT BAŞLIYOR
Aslında, önümüzdeki hafta tüm gözler Çin’de olacak. Zira bir hafta boyunca Çin Komünist Partisi’nin 20. Ulusal Kongresi var. Ben de bu yazıyı Çin ve üçüncü beş yıllık devirde liderliğini ilan ederek, Mao Zedung’tan bu yana en kuvvetli yönetici olarak yerini sağlamlaştıracak Xi Jinping üzerine yazacaktım, global iktisat ve piyasalarla laf uzadı.
Çin’e geçelim…
Başkan Xi Jinping, Pazar günü yaptığı açılış konuşmasında, periyodunda Çin’in kaydettiği ekonomik başarılardan ve Tayvan’ın anakaraya bağlanması gayesinden bir defa daha kelam etti. Merkeze kendisini koyarak “ortak refah” gayesi için davette bulundu. Sıfır Covid siyasetinin süreceğini, Çin’in etraf müdafaaya ve yeşil ömür şekillerini teşvik etmeye öncelik vereceğini ve tabiatın korunmasının çağdaş bir sosyalist ülke inşa etmenin değerli bir modülü olduğunu söylemiş oldu. Malumunuz; Çin, ABD ile bir arada dünyayı en hayli kirleten, en çok sera gazı salınımı yapan iki ülkeden biri…
ÖMÜR UZUNLUĞU DİKTATÖR MÜ?
Peki, bu kongre niye kıymetli? Zira, Xi Jinping ikinci devrinin sonunda istifa ederek yumuşak bir liderlik geçişi sağlayacaktı. Fakat 2018’de parti ansızın bu bahisteki anayasal sonların kaldırıldığını duyurdu ve Xi Jinping’e birtakım uzmanların “ömür uzunluğu diktatör” olarak isimlendirdiği liderlik imkânını verdi.
Kendisine karşı rastgele bir kamuoyu muhalefeti zayıflamış durumda ve muhaliflerinin birden fazla, son senelerdaki geniş yolsuzlukla uğraş atılımı yardımıyla tasfiye edildi.
Uzmanlar, üçüncü periyotta Xi Jinping’in Çin’i daha totaliter bir istikamete yanlışsız hareket ettirmesini ve beş günün sonundaki kapanış konuşmasında bu tarafta sinyaller vermesini bekliyor.
EKONOMİ YILLAR SÜREN PARLAK DEVİRDEN daha sonra GÜÇLÜ GEÇİTTE
Ekonomiye dönelim, zira Çin’in de sert bir biçimde yavaşlaması niçiniyle dünya kuvvetli bir 2023 ile karşı karşıya. Çin’deki yavaşlamanın boyutu büyük ölçüde Xi Jinping’in Parti Kongresi’nden daha sonra Çin iktisadında ne kadar kararlı bir biçimde vites artıracağına bağlı.
Dünyanın en büyük ikinci iktisadı güç bir yıl geçirdi. En büyük sorunu, çökmekte olan emlak piyasasıydı. Zira gayrimenkul kesimi Çin’de GSYİH’nın beşte birini oluşturan klasik büyüme motoru denilebilir. Krizin finans bölümüne sıçraması ve yatırımları baltalaması meşakkat yarattı. Xi Jinping’in çok katı sıfır Covid siyasetinden kaynaklanan şoklar da iktisada ziyan verdi.
IMF, son raporunda Çin’in GSYİH’sının 2021’deki yüzde 8.1’den bu yıl yalnızca yüzde 3.2 oranında artacağını kestirim ediyor. Lakin, 2023’te birfazlaca ülkede resesyon beklerken, Çin’in 2023’te yüzde 4.4 büyüyeceğini öngörüyor. Çin gelecek yıl toplam global büyümenin yüzde 30’unu oluşturacak. IMF’ye bakılırsa dünya iktisadı 2023’te yüzde 2.7 büyüyecek.
Çin’in global büyümeye katkısı ABD’den üç kat daha fazla olacak. Amerika dünyanın en büyük iktisadı olmaya devam etse de, IMF yalnızca yüzde 1 büyümesini, Euro bölgesinde bu oranın yalnızca yarısı olmasını bekliyor.
Xİ JİNPİNG, YENİ PERİYOTTA EKONOMİK DEĞİŞİMİ SAĞLAYABİLECEK Mİ?
Xi Jinping’e büyük umutlar bağlanmış durumda… Lakin büyümeyi canlandırmaya karar verse bile, başarılı olacağı epey açık değil. Çinli başkan, insan hayatında bir kere görülen ekonomik zorluklar ve ülkenin 1,4 milyar beşerinin hayatını değerli ölçüde şekillendirecek kararlarla karşı karşıya.
Genç işsizliğinin rekor düzeylerde olması, büyümenin tarihi düşük düzeylerine yaklaşması, emlak krizi ve göz kamaştırıcı borç oranları niçiniyle son kırk yılda etkileyici büyüme oranlarını destekleyen fakat artık sürdürülemez olan ekonomik modeli de bir daha gözden geçirmesi gerekiyor.
GÖZ KAMAŞTIRICI BÜYÜK YATIRIMLAR PERİYODU BİTTİ
Çin’in son 10-15 yıldaki büyümesi inşaat ve yatırıma epeyce fazla dayandırıldı ve bunun kararında borçlanma fazlaca süratli arttı. Çin bu vakitte dünyanın en büyük yüksek süratli demiryolları ağını, dünyanın en uzun 10 köprüsünün birçoklarını, dünyanın en işlek limanlarını ve kimi iddialara göre Fransa’nın tüm nüfusunu barındırmaya yetecek kadar boş bina inşa etti. 2010-20 ortası ABD’den neredeyse 25 kat daha fazla çimento tüketti.
Uzmanlara göre, artık Çin’in GSYİH’nın yüzde 40-45’i oranında yatırım yapma siyaseti yerine epey daha yavaş lakin sürdürülebilir bir büyümeye hazırlanması gerekiyor.
TÜKETİME DAYALI YENİ BİR MODEL KURULABİLİR Mİ?
Ancak, Çin iktisadı üzerinde bir hayli belirsizlik var: Sıfır COVID siyaseti, teknoloji ve öbür dallara, şirketlere yönelik baskılar, jeopolitik tansiyonlar ve ihracat pazarlarında artan daralma ile yüksek borçlanma maliyetleri.
Uzmanlar, bu niçinlerle hedeflenen tüketime dayalı yeni büyüme modelinin epey yakın olmadığını söylüyor. Hükümet danışmanları, “Tüketimi orta ve uzun vadeli bir perspektiften değerlendirmeliyiz” kelamlarıyla bu görüşü onaylıyor.
Yeni devirde Xi Jinping’in yöneticilerinin seçenekleri içinde satış vergilerinin düşürülmesi, fiyat artışının teşvik edilmesi, emekli maaşlarının ve işsizlik yardımlarının artırılması, tıbbi tedavi ve başka toplumsal hizmetlerin sübvansiyonu yer alıyor.
Ekonomistler ise, hane halklarına daha fazla siyaset takviyesi verilmesinin tüketime dayalı büyümeye geçişi daha az sancılı hale getireceğini lakin azalan yatırım ortamında bu olasılığın düşük olduğunu söylüyor. İşte bu noktada, Kongre’de sunulacak evvelar, Çin’in önümüzdeki beş yıl yahut daha uzun bir süre için gidişatını belirleyecek.
Kaynaklar: www.reuters.com, www.forbes.com, www.cnn.com, www.theguardian.com, www.wsj.com, www.bbc.com, www.investing.com
Okumaya devam et...
IMF’nin baş ekonomisti Pierre-Olivier Gourinchas, fırtına bulutlarının toplanmakta olduğunu, merkez bankalarının enflasyonu yenmek için “lazer yoğunluğunda odaklanmaları” gerektiğini, üst taraflı fiyat baskıları devam ederse daha sert aksiyon gereksinimi riskinin doğacağını vurguladı.
ENFLASYONİST BASKILARIN GÜCÜ HAFİFE ALINDI
ABD, AB ve Birleşik Krallık’ta enflasyonun 1980’lerin başından beri yaşanmamış düzeylere ulaştığını, enflasyonist baskılarının “gayet inatçı” olduğunu söyleyen Gourinchas, ayrıyeten IMF’nin, merkez bankaları üzere, 2021’de birinci ortaya çıktığında enflasyonist baskıların gücünü hafifçee aldığını belirtti.
Peki ekonomik bilgilerde ve piyasalarda durum ne?
En değerlisi, ABD’de enflasyon faiz artırımlarına karşın beklendiği üzere düşmüyor. Eylül’de tüketici enflasyonu aylık yüzde 0.4 ve yıllık bazda yüzde 8,2 ile beklentilerin üzerinde gerçekleşti. Beklenti yıllık enflasyonun yüzde 8,1’e gerilemesi tarafındaydı. Aylık enflasyonda beklenti ise yüzde 0,2 seviyesindeydi. Ağustosta yıllık enflasyon yüzde 8,3 seviyesinde gerçekleşmişti.
ABD’DE FAİZ ARTIRIMLARINA DEVAM
ABD, Merkez Bankası’nın (FED) faiz artırımlarını bir süre daha sürdüreceğini netleştirdi. Kasım toplantısında 75 baz puanlık faiz artırımı ihtimali güçlendi. Enflasyon verisi ve bir sefer daha faiz artırımı (yıl ortasında beş kere artırım oldu) ihtimali hayal kırıklığı yaratırken borsalar dalgalandı, altın ve Bitcoin geriledi, dolar ve ABD 10 yıllık tahvilleri yükseldi.
Enflasyon verisiyle “FED savaşı kaybediyor mu?” sorusu gündemdeki yerini güçlendirirken, Dow Jones Endeksi 29.500 düzeyinden 28.666 puana kadar indi. Lakin, Perşembe günü gelen reaksiyon alımlarıyla endeks yüzde 2.8 yükselerek 30 bin puanın üzerine çıktı. Cuma günü de yüzde 1.3 düşüşle 29.643 puandan kapandı.
Enflasyon verisi öncesinde hafta başında onsu 1.707 dolara kadar çıkan altın, haftayı 1.649 dolardan kapatırken, dolar endeksi 112 düzeyinden 113.17’ye yükseldi. VIX Kaygı endeksi 31 düzeyine kadar gerilemişken bir daha 32’nin üzerine çıktı.
Eylül ayı perakende satış verisi de beklentilerin altında gelirken bankacılık kesiminden de berbat haberler geldi. Dünyanın en büyükleri içinde yer alan J.P. Morgan, Wells Fargo, Morgan Stanley ve Citigroup’un zayıflayan iktisat ve yatırım bankacılığının makûs günler geçirmesi niçiniyle üçüncü çeyrek yılda kârları azaldı.
ALTIN FİYATLARININ DÜŞMESİNİN ARKASINDAKİ DEĞERLİ niçin
Burada bir orta parantez açalım; altın fiyatlarının bu düzeylere gerilemesine bir bakalım. bu biçimdesine enflasyonist bir periyotta, gelişmiş Avrupa’nın yanı başında savaşın sürdüğü, nükleer kıyametin gündeme geldiği bir vakitte altın fiyatlarının bir daha 2020 başındaki düzeye dönmesi, Mart ve Nisan’da ons başına 2 bin dolara yaklaşmışken; 1.650 dolarlara düşmesi yalnızca ABD’de faiz artırımları, doların çok güçlenmesi ile açıklanabilir mi? Kimi uzmanlar bir ülkenin ağır halde altın rezervi sattığını savunuyor.
Bu ülke olağan ki, son senelerda dayanılmaz altın stoklayan ve artık de savaşı finanse etmek için altın satmak zorunda kalan Rusya… Uzmanlar, Rusya’nın savaşı finanse etmek, bütçe istikrarlarını korumak ve memleketler arası tahvil piyasalarında ödeme yükümlülüklerini yerine getirmek için altın rezervlerine ağır halde “müracaat ettiğini” ve altın fiyatlarının gerilemesine değerli ölçüde katkı sağladığını belirtiyor. Bu mevzuya daha sonraki yazılarda detaylı formda döneriz.
İNGİLTERE FİNANSAL KAOSUN EŞİĞİNDEN DÖNDÜ
Geçen haftanın bir öbür değerli gelişmesi de finans piyasaları alt üst olan, maliye bakanı değişikliğine giden İngiltere’de yaşandı. 24 milyar sterlinlik vergi indirimi sonucu maliye bakanının başını yerken, Sterlin bedel yitirdi, tahvil piyasası altüst oldu, ülke bir finansal krizin eşiğinden döndü. Merkez Bankası 65 milyar sterlinlik tahvil alımı başlatarak istikrar sağlamaya çalıştı. Olan milyarlarca sterlin ziyan eden emeklilik fonlarına oldu.
Ülkenin bu yılki dördüncü maliye bakanı olan Jeremy Hunt, “önümüzde güç kararlar var” diyerek birtakım vergi oranlarının bir daha artırılacağını söylerken, muhalefetteki Personel Partisi’nin önderi Keir Starmer ise hükümetin tarihte gibisi olmayan feci bir kaosa yol açtığını savunarak erken seçim davetinde bulundu.
ÖNÜMÜZDEKİ HAFTA NELER OLACAK?
Önümüzdeki hafta, ABD’de Bank of America, Goldman Sachs, Netflix, IBM, Tesla ve American Express üzere büyük şirketler üçüncü çeyrek yıl bilançosu açıklarken, İngiltere’deki gelişmeler ve bilhassa hükümetin vergi indirimleri konusunda bir U-dönüşü yapıp yapmayacağı, Merkez Bankası’nın piyasaları ne ölçüde sakinleştireceği yakından izlenecek.
İngiltere, Japonya ve Kanada üzere büyük ekonomiler enflasyon verisi açıklarken, Euro bölgesinde tüketici inanç endeksi izlenecek. Bu datanın tüm vakit içinderın en düşük noktasına gerilemesi beklenebilir.
ÇİN’DE Xİ JİNPİNG İLE ÜÇÜNCÜ PERİYOT BAŞLIYOR
Aslında, önümüzdeki hafta tüm gözler Çin’de olacak. Zira bir hafta boyunca Çin Komünist Partisi’nin 20. Ulusal Kongresi var. Ben de bu yazıyı Çin ve üçüncü beş yıllık devirde liderliğini ilan ederek, Mao Zedung’tan bu yana en kuvvetli yönetici olarak yerini sağlamlaştıracak Xi Jinping üzerine yazacaktım, global iktisat ve piyasalarla laf uzadı.
Çin’e geçelim…
Başkan Xi Jinping, Pazar günü yaptığı açılış konuşmasında, periyodunda Çin’in kaydettiği ekonomik başarılardan ve Tayvan’ın anakaraya bağlanması gayesinden bir defa daha kelam etti. Merkeze kendisini koyarak “ortak refah” gayesi için davette bulundu. Sıfır Covid siyasetinin süreceğini, Çin’in etraf müdafaaya ve yeşil ömür şekillerini teşvik etmeye öncelik vereceğini ve tabiatın korunmasının çağdaş bir sosyalist ülke inşa etmenin değerli bir modülü olduğunu söylemiş oldu. Malumunuz; Çin, ABD ile bir arada dünyayı en hayli kirleten, en çok sera gazı salınımı yapan iki ülkeden biri…
ÖMÜR UZUNLUĞU DİKTATÖR MÜ?
Peki, bu kongre niye kıymetli? Zira, Xi Jinping ikinci devrinin sonunda istifa ederek yumuşak bir liderlik geçişi sağlayacaktı. Fakat 2018’de parti ansızın bu bahisteki anayasal sonların kaldırıldığını duyurdu ve Xi Jinping’e birtakım uzmanların “ömür uzunluğu diktatör” olarak isimlendirdiği liderlik imkânını verdi.
Kendisine karşı rastgele bir kamuoyu muhalefeti zayıflamış durumda ve muhaliflerinin birden fazla, son senelerdaki geniş yolsuzlukla uğraş atılımı yardımıyla tasfiye edildi.
Uzmanlar, üçüncü periyotta Xi Jinping’in Çin’i daha totaliter bir istikamete yanlışsız hareket ettirmesini ve beş günün sonundaki kapanış konuşmasında bu tarafta sinyaller vermesini bekliyor.
EKONOMİ YILLAR SÜREN PARLAK DEVİRDEN daha sonra GÜÇLÜ GEÇİTTE
Ekonomiye dönelim, zira Çin’in de sert bir biçimde yavaşlaması niçiniyle dünya kuvvetli bir 2023 ile karşı karşıya. Çin’deki yavaşlamanın boyutu büyük ölçüde Xi Jinping’in Parti Kongresi’nden daha sonra Çin iktisadında ne kadar kararlı bir biçimde vites artıracağına bağlı.
Dünyanın en büyük ikinci iktisadı güç bir yıl geçirdi. En büyük sorunu, çökmekte olan emlak piyasasıydı. Zira gayrimenkul kesimi Çin’de GSYİH’nın beşte birini oluşturan klasik büyüme motoru denilebilir. Krizin finans bölümüne sıçraması ve yatırımları baltalaması meşakkat yarattı. Xi Jinping’in çok katı sıfır Covid siyasetinden kaynaklanan şoklar da iktisada ziyan verdi.
IMF, son raporunda Çin’in GSYİH’sının 2021’deki yüzde 8.1’den bu yıl yalnızca yüzde 3.2 oranında artacağını kestirim ediyor. Lakin, 2023’te birfazlaca ülkede resesyon beklerken, Çin’in 2023’te yüzde 4.4 büyüyeceğini öngörüyor. Çin gelecek yıl toplam global büyümenin yüzde 30’unu oluşturacak. IMF’ye bakılırsa dünya iktisadı 2023’te yüzde 2.7 büyüyecek.
Çin’in global büyümeye katkısı ABD’den üç kat daha fazla olacak. Amerika dünyanın en büyük iktisadı olmaya devam etse de, IMF yalnızca yüzde 1 büyümesini, Euro bölgesinde bu oranın yalnızca yarısı olmasını bekliyor.
Xİ JİNPİNG, YENİ PERİYOTTA EKONOMİK DEĞİŞİMİ SAĞLAYABİLECEK Mİ?
Xi Jinping’e büyük umutlar bağlanmış durumda… Lakin büyümeyi canlandırmaya karar verse bile, başarılı olacağı epey açık değil. Çinli başkan, insan hayatında bir kere görülen ekonomik zorluklar ve ülkenin 1,4 milyar beşerinin hayatını değerli ölçüde şekillendirecek kararlarla karşı karşıya.
Genç işsizliğinin rekor düzeylerde olması, büyümenin tarihi düşük düzeylerine yaklaşması, emlak krizi ve göz kamaştırıcı borç oranları niçiniyle son kırk yılda etkileyici büyüme oranlarını destekleyen fakat artık sürdürülemez olan ekonomik modeli de bir daha gözden geçirmesi gerekiyor.
GÖZ KAMAŞTIRICI BÜYÜK YATIRIMLAR PERİYODU BİTTİ
Çin’in son 10-15 yıldaki büyümesi inşaat ve yatırıma epeyce fazla dayandırıldı ve bunun kararında borçlanma fazlaca süratli arttı. Çin bu vakitte dünyanın en büyük yüksek süratli demiryolları ağını, dünyanın en uzun 10 köprüsünün birçoklarını, dünyanın en işlek limanlarını ve kimi iddialara göre Fransa’nın tüm nüfusunu barındırmaya yetecek kadar boş bina inşa etti. 2010-20 ortası ABD’den neredeyse 25 kat daha fazla çimento tüketti.
Uzmanlara göre, artık Çin’in GSYİH’nın yüzde 40-45’i oranında yatırım yapma siyaseti yerine epey daha yavaş lakin sürdürülebilir bir büyümeye hazırlanması gerekiyor.
TÜKETİME DAYALI YENİ BİR MODEL KURULABİLİR Mİ?
Ancak, Çin iktisadı üzerinde bir hayli belirsizlik var: Sıfır COVID siyaseti, teknoloji ve öbür dallara, şirketlere yönelik baskılar, jeopolitik tansiyonlar ve ihracat pazarlarında artan daralma ile yüksek borçlanma maliyetleri.
Uzmanlar, bu niçinlerle hedeflenen tüketime dayalı yeni büyüme modelinin epey yakın olmadığını söylüyor. Hükümet danışmanları, “Tüketimi orta ve uzun vadeli bir perspektiften değerlendirmeliyiz” kelamlarıyla bu görüşü onaylıyor.
Yeni devirde Xi Jinping’in yöneticilerinin seçenekleri içinde satış vergilerinin düşürülmesi, fiyat artışının teşvik edilmesi, emekli maaşlarının ve işsizlik yardımlarının artırılması, tıbbi tedavi ve başka toplumsal hizmetlerin sübvansiyonu yer alıyor.
Ekonomistler ise, hane halklarına daha fazla siyaset takviyesi verilmesinin tüketime dayalı büyümeye geçişi daha az sancılı hale getireceğini lakin azalan yatırım ortamında bu olasılığın düşük olduğunu söylüyor. İşte bu noktada, Kongre’de sunulacak evvelar, Çin’in önümüzdeki beş yıl yahut daha uzun bir süre için gidişatını belirleyecek.
Kaynaklar: www.reuters.com, www.forbes.com, www.cnn.com, www.theguardian.com, www.wsj.com, www.bbc.com, www.investing.com
Okumaya devam et...