Dünya iktisadının gidişatını izlemek için iki değerli endeks var. Pek bilinmezler. Biri Baltık Kuru Yük Endeksi, başkası de VIX Endişe Endeksi… Bunları izlemenizi öneririm. Baştan söyleyeyim: iki endeks de pek umut vermiyor, en azından şimdilik…
Wall Street’in endeksleri Dow Jones, S&P 500, Nasdaq nasıl hem borsanın nabzını birebir vakitte ABD ve dünya iktisadının, jeopolitiğin nabzını aktarıyorsa, bu endeksler de temaları farklı olsa da dünya iktisadının bir yansıması… Şöyle bir durum da var: Wall Street, kurumsal yatırımcıların alım durumunda olmasından dolayı birtakım kimiler tam manasıyla global iktisattaki gelişmeleri yansıtmıyor. Lakin bu endeksler gelişmelere daha hassas diyebiliriz.
BALTIK KURU YÜK ENDEKSİ GLOBAL TİCARETİN NABZINI TUTUYOR
Baltık Kuru Yük Endeksi’ne bakalım; 200 yıldan fazla bir mazisi olan merkezi Londra’daki denizcilik kesimiyle ilgili bağımsız bilgi sağlayıcısı olan Baltık Borsası tarafınca günlük yayınlanan bir ekonomik gösterge olan Baltık Kuru Yük Endeksi, isminden farklı olarak Baltık Denizi ülkeleriyle hudutlu değildir.
sıradan bir anlatımla; tüm dünya üzerinde yer alan kuru yük nakliyatıyla (navlun) ilgili dataları gösterir. Handysize, Supramax, Panamax ve Capesize tipi dökme yük gemilerinin tonajları, sayıları, rotaları, taşıdıkları yük ve fiyatı göz önünde tutularak hesaplanan bir bedeldir.
Tahıl, kömür, demir cevheri üzere kuru yük nakliyatına talebin yüksek olması, dünyada hammadde ticaretinin arttığını göstermektedir. Talebin yüksek olduğu devirlerde doğal olarak nakliyat fiyatları da artışa geçecektir. Endeks yükseliyorsa dünya ticaretinde ve ötürüsıyla iktisadında canlılık, düşüyorsa gerileme kelam konusudur.
ENDEKS DÜNYA İKTİSADINDA BİR CANLANMA BELİRTİSİ GÖSTERMİYOR
Baltık Kuru Yük Endeksi, Eylül başında 969 puana kadar gerileyerek, son 29 ayın en düşük düzeyini gördükten daha sonra yükselişe geçti. Endeks hala (7 Ekim) 1.961 puan düzeyinde bulunuyor. Bu bir daha de son 21 ayın en düşük düzeyi ve doruğundan yüzde 67 aşağıda.
Özellikle son bir ayda Çin’in Rusya’dan kömür ihracatının ve global olarak tahıl ticaretinin endeksin yükselmesine katkı yaptığı belirtiliyor. Fakat, endeks dünya iktisadında bir canlanma belirtisi göstermiyor.
Baltık Kuru Yük Endeksi, Covid 19 salgınının başlaması ve global iktisadın adeta “stop” etmesiyle çakılarak 500 puan düzeyine indi, çabucak sonrasında ise aşılamaların yarattığı optimistlikle salgın daha sonrası tepkisel toparlanmanın güçlenmesi yardımıyla 2021 Ekim ayında 5.564 puan ile tarihi rekorlarından birini kırdı.
Ancak çabucak sonrasında süratle inmiş, bu yıl başında 1.300 puan düzeylerini görmüştü. Mayıs’ta global iktisatta canlılık umuduyla 3.300 puan düzeylerini gördükten daha sonra, Eylül’de bilhassa Çin iktisadının yavaşlaması ve global resesyon beklentileriyle 1.000 puanın altına indi.
Endeks, Mayıs 2008’de 11.793 puan ile en yüksek, Şubat 2016’da da 290 puan ile en düşük düzeyini gördü.
VIX ENDİŞE ENDEKSİ DE HALA KRİTİK DÜZEYİN ÜZERİNDE
Gelelim kelamını ettiğimiz başka endeksi; VIX Endişe Endeksi ya da resmi ismiyle CBOE Volatility Index (VIX) piyasalar ile ilgili endişe ya da tasayı gösteren bir endekstir. S&P 500 endeksindeki payların opsiyon fiyatlarını kullanan VIX, fiyatlar ile piyasadaki dalgalanma bağlantısından yola çıkarak piyasanın “beklenen volatilitesini” belirler. Dehşet endeksi yükseldiğinde genel olarak altın fiyatları artar, pay senetleri düşer.
Vix Endişe Endeksi, Eylül başından itibaren yükseliyor. 9 Eylül’de 22 düzeyine kadar düşerek risk algısının çok azaldığını işaret eden endeks 7 Ekim prestijiyle 31.36 seviyesinde…
Endeks 20’nin altındaysa risk pek düşük, dalgalanmalar az manasındadır. Vix Kaygı Endeksi’nin en kritik noktası 30’dur. Bu düzeyin altı olumlu gelişmelere işaret eder. 20-30 içindeki pahalar olağandır, yatırımcılarda risk alma isteğinin başladığını gösterir. 15’in altı ise, piyasalarda coşkunun en yüksek olduğu noktadır, her şey olumludur. Kıymetin 60’ların üzerinde çıkması piyasa da büyük bir karışıklık çıkmasına yol açar.
Endeksin şimdiye dek çıktığı en yüksek pahalar; Ekim 1987’deki Kara Pazartesi’de 150, Ekim 2008’deki Kanlı Cuma’da 89 ve nihayet 16 Mart 2020’de pandeminin en dertli devrinde 83.71’dir.
Endeks 2021 yılındaki global iktisatta tepkisel canlanmanın tesiriyle Haziran ayında 16 düzeyine kadar indi. Dalgalı seyir devam etti, Mayıs ve Haziran’da kimi günler 30’un üzerine çıkıldı. Ağustos ayında 20’nin altına inildikten daha sonra, hala 30’un üzerinde seyrediyor. Bu belirsizliklerin ve risklerin fazla olduğu manasına geliyor.
DÜNYA İKTİSADINA AİT 10 RİSK
Küresel iktisadın son durumunu incelemedilk evvel, mevcut riskleri bir sefer daha gözden geçirelim. Danışmanlık firması McKinsey’in Mart 2022 tarihindeki Global Raporu ve Eylül 2022 tarihindeki Ekonomik Şartlar Görünümü raporundan yararlanarak, dünya iktisadına ait 10 riski sıralayalım:
Peki son durum ne? Onu da Memleketler arası Para Fonu (IMF) Başkanı’nın ağzından verelim:
Küresel resesyon riskinin arttığını söyleyen IMF Lideri Kristalina Georgieva, 6 Ekim Perşembe günü yaptığı açıklamada, IMF’nin 2023 için yüzde 2,9 olarak deklare ettiğı büyüme beklentisini önümüzdeki hafta düşüreceğini belirtti. Georgieva, COVID-19 salgınının niye olduğu şoklar, Rusya’nın Ukrayna’yı işgali ve tüm kıtalardaki iklim felaketleri göz önüne alındığında global iktisadın görünümünün karardığını ve durumun daha da berbata gidebileceğini söylemiş oldu.
BORSALARDA AYI PİYASASI, EKONOMİLERDE YAVAŞLAMA VE GÜÇLENEN DOLAR
Şimdi, lafı daha fazla uzatmadan, global iktisat ve piyasalarda son duruma bakalım.
Son olarak şunu da ekleyelim:7 Ekim Cuma günü ABD’de işsizlik dataları belirtildi. Eylül ayında ülkede işsizlik oranı yüzde 3.5’e düştü. Evvelki ay yüzde 3.7’ydi. Bu bilgi borsalarda, FED’in faiz artırımlarına karşın, istihdam yaratıldığı ve işsizliğin azaldığı ve bu durumda faiz artırımlarının süreceği formunda yorumlandı. Bunun üzerine kapanışta Dow Jones endeksi yüzde 2.1 (630 puan) gerileyerek 29.296 puana, S&P 500 endeksi ise yüzde 2.3 düşüşle 3.639 puana indi.
Daha da berbatı borsalarda ayı piyasasının devam edeceğine ait karamsar hava artarken, bir yükseliş rallisi beklentisi şimdilik ertelendi.
Kaynaklar:
www.gcaptain.com, www.hellenicshippingnews.com, www.navlun.com.tr, www.yatirimkredi.com, www.paraanalız.com, www.ntv.com.tr, www.cnbc.com, www. investing.com, www.mckinsey.com
Okumaya devam et...
Wall Street’in endeksleri Dow Jones, S&P 500, Nasdaq nasıl hem borsanın nabzını birebir vakitte ABD ve dünya iktisadının, jeopolitiğin nabzını aktarıyorsa, bu endeksler de temaları farklı olsa da dünya iktisadının bir yansıması… Şöyle bir durum da var: Wall Street, kurumsal yatırımcıların alım durumunda olmasından dolayı birtakım kimiler tam manasıyla global iktisattaki gelişmeleri yansıtmıyor. Lakin bu endeksler gelişmelere daha hassas diyebiliriz.
BALTIK KURU YÜK ENDEKSİ GLOBAL TİCARETİN NABZINI TUTUYOR
Baltık Kuru Yük Endeksi’ne bakalım; 200 yıldan fazla bir mazisi olan merkezi Londra’daki denizcilik kesimiyle ilgili bağımsız bilgi sağlayıcısı olan Baltık Borsası tarafınca günlük yayınlanan bir ekonomik gösterge olan Baltık Kuru Yük Endeksi, isminden farklı olarak Baltık Denizi ülkeleriyle hudutlu değildir.
sıradan bir anlatımla; tüm dünya üzerinde yer alan kuru yük nakliyatıyla (navlun) ilgili dataları gösterir. Handysize, Supramax, Panamax ve Capesize tipi dökme yük gemilerinin tonajları, sayıları, rotaları, taşıdıkları yük ve fiyatı göz önünde tutularak hesaplanan bir bedeldir.
Tahıl, kömür, demir cevheri üzere kuru yük nakliyatına talebin yüksek olması, dünyada hammadde ticaretinin arttığını göstermektedir. Talebin yüksek olduğu devirlerde doğal olarak nakliyat fiyatları da artışa geçecektir. Endeks yükseliyorsa dünya ticaretinde ve ötürüsıyla iktisadında canlılık, düşüyorsa gerileme kelam konusudur.
ENDEKS DÜNYA İKTİSADINDA BİR CANLANMA BELİRTİSİ GÖSTERMİYOR
Baltık Kuru Yük Endeksi, Eylül başında 969 puana kadar gerileyerek, son 29 ayın en düşük düzeyini gördükten daha sonra yükselişe geçti. Endeks hala (7 Ekim) 1.961 puan düzeyinde bulunuyor. Bu bir daha de son 21 ayın en düşük düzeyi ve doruğundan yüzde 67 aşağıda.
Özellikle son bir ayda Çin’in Rusya’dan kömür ihracatının ve global olarak tahıl ticaretinin endeksin yükselmesine katkı yaptığı belirtiliyor. Fakat, endeks dünya iktisadında bir canlanma belirtisi göstermiyor.
Baltık Kuru Yük Endeksi, Covid 19 salgınının başlaması ve global iktisadın adeta “stop” etmesiyle çakılarak 500 puan düzeyine indi, çabucak sonrasında ise aşılamaların yarattığı optimistlikle salgın daha sonrası tepkisel toparlanmanın güçlenmesi yardımıyla 2021 Ekim ayında 5.564 puan ile tarihi rekorlarından birini kırdı.
Ancak çabucak sonrasında süratle inmiş, bu yıl başında 1.300 puan düzeylerini görmüştü. Mayıs’ta global iktisatta canlılık umuduyla 3.300 puan düzeylerini gördükten daha sonra, Eylül’de bilhassa Çin iktisadının yavaşlaması ve global resesyon beklentileriyle 1.000 puanın altına indi.
Endeks, Mayıs 2008’de 11.793 puan ile en yüksek, Şubat 2016’da da 290 puan ile en düşük düzeyini gördü.
VIX ENDİŞE ENDEKSİ DE HALA KRİTİK DÜZEYİN ÜZERİNDE
Gelelim kelamını ettiğimiz başka endeksi; VIX Endişe Endeksi ya da resmi ismiyle CBOE Volatility Index (VIX) piyasalar ile ilgili endişe ya da tasayı gösteren bir endekstir. S&P 500 endeksindeki payların opsiyon fiyatlarını kullanan VIX, fiyatlar ile piyasadaki dalgalanma bağlantısından yola çıkarak piyasanın “beklenen volatilitesini” belirler. Dehşet endeksi yükseldiğinde genel olarak altın fiyatları artar, pay senetleri düşer.
Vix Endişe Endeksi, Eylül başından itibaren yükseliyor. 9 Eylül’de 22 düzeyine kadar düşerek risk algısının çok azaldığını işaret eden endeks 7 Ekim prestijiyle 31.36 seviyesinde…
Endeks 20’nin altındaysa risk pek düşük, dalgalanmalar az manasındadır. Vix Kaygı Endeksi’nin en kritik noktası 30’dur. Bu düzeyin altı olumlu gelişmelere işaret eder. 20-30 içindeki pahalar olağandır, yatırımcılarda risk alma isteğinin başladığını gösterir. 15’in altı ise, piyasalarda coşkunun en yüksek olduğu noktadır, her şey olumludur. Kıymetin 60’ların üzerinde çıkması piyasa da büyük bir karışıklık çıkmasına yol açar.
Endeksin şimdiye dek çıktığı en yüksek pahalar; Ekim 1987’deki Kara Pazartesi’de 150, Ekim 2008’deki Kanlı Cuma’da 89 ve nihayet 16 Mart 2020’de pandeminin en dertli devrinde 83.71’dir.
Endeks 2021 yılındaki global iktisatta tepkisel canlanmanın tesiriyle Haziran ayında 16 düzeyine kadar indi. Dalgalı seyir devam etti, Mayıs ve Haziran’da kimi günler 30’un üzerine çıkıldı. Ağustos ayında 20’nin altına inildikten daha sonra, hala 30’un üzerinde seyrediyor. Bu belirsizliklerin ve risklerin fazla olduğu manasına geliyor.
DÜNYA İKTİSADINA AİT 10 RİSK
Küresel iktisadın son durumunu incelemedilk evvel, mevcut riskleri bir sefer daha gözden geçirelim. Danışmanlık firması McKinsey’in Mart 2022 tarihindeki Global Raporu ve Eylül 2022 tarihindeki Ekonomik Şartlar Görünümü raporundan yararlanarak, dünya iktisadına ait 10 riski sıralayalım:
- Jeopolitik istikrarsızlık: Savaşın nereye gideceği bilinmiyor ve nükleer risk hâlâ masada…
- Yükselen enflasyon: ABD’de enflasyon yüzde 8.3, Almanya ve Euro bölgesinde yüzde 10, Hollanda üzere bir ülkede yüzde 14.5’e çıkmış durumda. Güç fiyatlarındaki artış tüketicilerin belini büküyor.
- Enerji krizi: Rusya’nın Avrupa’ya gaz akışını misilleme siyaseti olarak kullanımı Avrupa’da kuvvetli bir kışın habercisi… Güç piyasasına ait derin bir dert hâkim ve stoklama yapmalarına karşın hem hükümetler tıpkı vakitte tüketiciler ziyadesiyle tedirgin…
- Arz zincirindeki bozulmalar: Salgın ile başlayan ve Ukrayna savaşı ile devam eden bu sorun bilhassa ziraî emtialarda ağırlaşıyor ve bir besin krizi riskini artırıyor.
- Artan faiz oranları: Merkez bankaları enflasyonla çaba için faiz oranlarını artırıyor. Bunun borçlananlar ile iş dünyası ve ötürüsıyla ekonomiler üzerinde olumsuz tesirleri var. Öteki yandan global pay senedi borsaları “ayı piyasasına” girmiş durumda…
- İşgücü düşüncesi: Bilhassa sıhhat, ulaşım, toplumsal yardım ve besin hizmetleri bölümlerinde işgücü düşüncesi yaşanıyor.
- Ekonomide artan volatilite: Pandemi, akabinde gelen savaş ve bunlara bağlı arz zincirindeki bozulmalar, güç krizi ve de yaptırımlar global iş dünyasında tüm dalları etkiledi. Chip ıstırabından artan petrol fiyatlarına kadar tüm aksilikler istikrarları sarsıyor.
- Covid 19 pandemisi: Dünya iktisadını hala etkilemeye devam ediyor. Son olarak Çin’deki kapanmalar ekonomiyi olumsuz etkiledi. Bu kış yeni bir varyant tehlikesinden kelam ediliyor.
- Siyasi ve toplumsal huzursuzluklar: Biroldukça ülkede toplumsal huzursuzluklar artarken, iç siyasetteki meseleler giderek büyüyor.
- Ticaret siyasetlerindeki değişim: Son 4 yılda ABD, AB ve Çin’in ticaret siyasetlerinde kıymetli değişiklikler oldu ve bunlar global münasebetlerin dinamiğini değiştirdi.
Peki son durum ne? Onu da Memleketler arası Para Fonu (IMF) Başkanı’nın ağzından verelim:
Küresel resesyon riskinin arttığını söyleyen IMF Lideri Kristalina Georgieva, 6 Ekim Perşembe günü yaptığı açıklamada, IMF’nin 2023 için yüzde 2,9 olarak deklare ettiğı büyüme beklentisini önümüzdeki hafta düşüreceğini belirtti. Georgieva, COVID-19 salgınının niye olduğu şoklar, Rusya’nın Ukrayna’yı işgali ve tüm kıtalardaki iklim felaketleri göz önüne alındığında global iktisadın görünümünün karardığını ve durumun daha da berbata gidebileceğini söylemiş oldu.
BORSALARDA AYI PİYASASI, EKONOMİLERDE YAVAŞLAMA VE GÜÇLENEN DOLAR
Şimdi, lafı daha fazla uzatmadan, global iktisat ve piyasalarda son duruma bakalım.
- Küresel resesyon ihtimali güçleniyor, ABD iktisadı iki çeyrek üst üste daraldı, Çin beklenmedik bir fren yaptı. Dünyanın en büyük ekonomileri yavaşlıyor
- Artan enflasyonla gayret için ABD faiz oranlarını yüzde 3.13’e çıkardı, yıl sonuna kadar 1.25 puanlık artış bekleniyor. Avrupa Merkez Bankası da yıllar daha sonra artırıma giderek yüzde 0.75’e çıkardı. Lakin enflasyon inatla yüksek kalmaya devam ediyor.
- Borsalarda ayı piyasası hâkim, Wall Street yüzde 25 geriledi. ABD’de son 6 aydaki faiz artış suratı yakın geçmişin en agresif faiz arttırımı oldu, tahvillerde tarihin en berbat yılı yaşanıyor.
- ABD’de konut fiyatları son 10 yıldır birinci defa düşüyor.
- ABD’nin ulusal borcu 31 trilyon dolara çıktı, son 3 yılda 8 trilyon dolar (yüzde 35) arttı.
- ABD Doları çok güçlendi. Dolara karşı son bir yılda; Euro yüzde 14.8, Japon Yeni yüzde 23, İngiliz Sterlini yüzde 18, Çin Yuanı yüzde 9 paha yitirdi. En epey gerileyen para ünitesi yüzde 53 ile Türk Lirası oldu. Onu yüzde 34 ile Arjantin Pesosu izliyor.
Son olarak şunu da ekleyelim:7 Ekim Cuma günü ABD’de işsizlik dataları belirtildi. Eylül ayında ülkede işsizlik oranı yüzde 3.5’e düştü. Evvelki ay yüzde 3.7’ydi. Bu bilgi borsalarda, FED’in faiz artırımlarına karşın, istihdam yaratıldığı ve işsizliğin azaldığı ve bu durumda faiz artırımlarının süreceği formunda yorumlandı. Bunun üzerine kapanışta Dow Jones endeksi yüzde 2.1 (630 puan) gerileyerek 29.296 puana, S&P 500 endeksi ise yüzde 2.3 düşüşle 3.639 puana indi.
Daha da berbatı borsalarda ayı piyasasının devam edeceğine ait karamsar hava artarken, bir yükseliş rallisi beklentisi şimdilik ertelendi.
Kaynaklar:
www.gcaptain.com, www.hellenicshippingnews.com, www.navlun.com.tr, www.yatirimkredi.com, www.paraanalız.com, www.ntv.com.tr, www.cnbc.com, www. investing.com, www.mckinsey.com
Okumaya devam et...