ANKARA– Etraf, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı ile Beykoz Belediyesi’nin yürüttüğü Tokatköy kentsel dönüşüm projesi kapsamında polisin şiddet uygulayarak meskenleri tahliye edip yıkması reaksiyon çekti.
Türkiye’de Bakanlık, TOKİ, belediyeler ve özel şirketler tarafınca yapılan kentsel dönüşüm projeleri son devirde artan olumsuz ekonomik tablodan direkt etkilenmiş durumda. Projeye başlama evresinde üretimi üstlenecek müteahhit bulunamaması, başlayan projelerin tamamlanmasına dönük telaşlar, bitme basamağına gelen projelerde ortaya çıkan ek maliyetler üzere hayli sayıda sorun bulunuyor.
TMMOB’a bağlı İnşaat Mühendisleri Odası (İMO) Kentsel Altyapı ve Yapılaşma Kurulu Lideri Erdoğan Balcıoğlu’ya bakılırsa Türkiye’de kentsel dönüşüm alanında epey sayıda sorun yaşanıyor.
‘KİRA YARDIM DAYANAĞI PİYASA ŞARTLARI İLE ÖRTÜŞMÜYOR’
TOKİ eliyle başlayan ve bir periyot “dar gelirlilere ev” vaatleriyle süren kentsel dönüşüm projelerinin vakit içerisinde değiştiğini söyleyen Balcıoğlu’na nazaran “ihale edilen firmaların mali yeterliliklerinin olmaması”, “inşaatları müddetinde teslim edememeleri”, “merkezi yönetimin koordine edememesi”, “sık sık değişen bakan ve bürokratlar” üzere yönetimsel krizler niçiniyle bu alanda epeyce sayıda sorun kayda geçti.
Balcıoğlu, riskli yapı ya da öbür niçinlerle açığa çıkan kentsel dönüşüm projeleri sürecinde konutlarını boşaltmak zorunda kalan insanlara devlet tarafınca verilen kira yardımı dayanağının de piyasa şartlarıyla örtüşmediğini, fiyatların hayli cüzi kaldığını, bu niçinle bu uygulamaya maruz kalan insanların mağduriyetlerinin açığa çıktığını söylemiş oldu.
‘MÜTEAHHİTLER YÜREK EDEMİYOR’
Kentsel dönüşüm projeleri bakanlığın uygulamalarının yanı sıra apartman maliklerinin mutabakatı kararında müteahhitlerle yapılabiliyor. Metrekareden kısarak dairelerin küçülmesi ve müteahhide para ödenmemesi formülünün yanı sıra metrekareden kısmadan müteahhitle anlaşarak daire başına düşen bir bedelle projelerin imal evresi başlatılabiliyor.
Bazı kentsel dönüşüm projelerinde ise farklı bir müddetç işliyor. Yasa gereği, bir apartmandaki tek bir bina sakininin karot (binaların dayanıklılığını ölçmek için yapılan uygulama) başvurusu yapmasının akabinde ortaya çıkan ‘dayanıksız’ raporuyla da kentsel dönüşüm süreci başlayabiliyor.
‘KENTSEL DÖNÜŞÜMDE KAOS YAŞANIYOR’
Mühendis Erdoğan Balcıoğlu, son devirde kentsel dönüşüm projelerine ait epey sayıda şikâyet aldıklarını söylemiş oldu. Bu şikayetlerin konutundan çıkmak istemeyenlerin itirazları ya da tamamlanamayan inşaatlar niçiniyle çoğaldığını belirten Balcıoğlu, bu evrede son devirde artan inşaat maliyetlerine dikkat çekti ve şunları söylemiş oldu:
“Çimento, beton, demir, kereste üzere inşaatın ana bileşenlerinde fecî artışlar meydana geldi. Müteahhitler bir yapıyı yapma konusunda oturup uygunca hesap yapmak durumunda kalıyorlar. Biroldukça müteahhit bu çeşit kentsel dönüşüm yahut riskli yapı dönüşümüne kendilerini kurtaracak bir sayı kalmıyorsa girmiyorlar. İşe girmedikleri için de durağanlık kelam konusu oluyor. Müteahhitler yürek edemiyor. Bu fiyatlar denetim edilemediği için iş almış yüklenici firmalar yarın ne olacağını bilmiyorlar. Bu durumda inşaat bölümünde de bir durağanlık ortaya çıkıyor. Türkiye yapılaşmada ve kentsel dönüşümde kaos yaşıyor.”
‘MAHKEMELERDE DAVA EVRAKLARI ÇOK DERECEDE BİRİKMİŞ DURUMDA’
Yarım kalmış ve tamamlanamamış kentsel dönüşüm projelerinin sayısının epeyce fazla olduğunu, bir yıl evvel inşaat maliyeti hesaplamalarının bugünün şartlarıyla örtüşmemesi niçiniyle problemlerin yeterlice açığa çıktığını söyleyen Balcıoğlu, “tutarların yükselmesi niçiniyle, yapmış olduğu mukavelenin bedeliyle maliyeti karşılayamayınca müteahhitler vazgeçiyor. İnşaata orta veriyor ya da yeni fiyatlar talep ediyor. Beşerler bu sefer, ‘Biz kontrat yapmıştık, şu dair şu kadar diye bize verildi fakat para isteniyor’ diyerek mahkemeye başvuruyor. ‘Binalarımız yarım kaldı’ diyerekten yakınmalar oldukcaça fazla. Mahkemelerde dava belgeleri çok derecede birikmiş durumda” diye konuştu.
‘İNSANLAR HARIL HARIL MÜTEAHHİT ARIYORLAR LAKİN BULAMIYORLAR’
Kentsel dönüşüm sürecinde verilen kira takviyelerinin piyasa şartlarıyla örtüşmediğini, bilhassa büyük kentlerde kiraların son periyotta yükselmesiyle bir arada insanların bu biçim projelerden çekindiğini söyleyen Balcıoğlu’na bakılırsa talep ettiği biçimde müteahhit bulamayanlar da kelam konusu:
“Ankara’da Altındağ’a bağlı Örnek Mahallesi var. Bu Örnek Mahallesi’nde vatandaşlar 5 bin konutluk kentsel dönüşüm talep ediyorlar. Planlar yapıldı ancak müteahhit bulamıyorlar. niye? Oturdukları konutlar 60-70 metrekare. Emsal artışı verilmesine karşın müteahhitler orada önlerini bakılırsamedikleri için bu işe giremiyorlar. Beşerler harıl harıl müteahhit arıyorlar lakin bulamıyorlar. Beş bin altı bin konutluk projeye müteahhitlerin atlamaları lazım. Lakin alamıyorlar.”
‘ENFLASYON FARKINI KOYARAK FİYAT TALEP EDİYORLAR’
İstanbul Üsküdar’da yaşayan emekli Dürdane Kaymaz kentsel dönüşüm proje sürecine dahil olanlardan biri. Apartmanlarından konut alan bir kişinin kendilerine haber vermeden yaptırdığı dayanıklılık testi kararı konutlarının ‘depreme dayanıksız’ olduğunu öğrendiklerini, itirazlarının süreç içerisinde sonuçsuz kalmasıyla müteahhit aramaya başladıklarını söyleyen Kaymaz yaşadıkları sürece dair şunları anlattı:
“Burada rant yüksek. Konutunuzu yenilediğinizde konutun pahası 4 milyon liraysa 8 milyona çıkıyor. Apartman bazında kentsel dönüşümler yapılıyor. Yapılanların yüzde 80’i kat karşılığı yapılıyor. Biroldukca konut sahibi para vermeden dönüşümü sağladılar. Bizim apartmanımızda çoğunluk konutlarını küçültmeye razı olmadı. Biz de parasını vererek konutumuzu yaptırma yolunu seçtik. Krizden daha sonra müteahhitler kat karşılığı inşaatlara giriyorlar, kat karşılığı olmayan bizimki üzere inşaatlara kolay kolay girmiyorlar. Maliyeti belirlerken enflasyonun olduğu bir tabloda bina biterken ki maliyeti belirlemenin pek güç olduğunu söylüyorlar. Olağan maliyet 1 milyon liraysa müteahhit bize kârıyla birlikte 1 milyon 400 bin lira fiyat veriyor. Hem bugünün enflasyonunu tıpkı vakitte inşaat bitinceye yakın gelebilecek enflasyon farkını üzerine koyarak para talep ediyor.”
‘HER TARAFTAN KUŞATILMIŞ HİSSEDİYORUM’
Apartman olarak “harıl harıl” müteahhit aradıklarını, bulduklarıyla anlaşamadıklarını söyleyen Kaymaz, “Ne biz başımıza geleceği önbakılırsabiliyoruz ne onlar önbakılırsabiliyor. Biz aslında başımıza neler geleceğini biliyoruz da… Müteahhitler belgisiz bir ortamda olağan maliyetin üzerine metrekare fiyatı veriyor. ‘Ben bu ortamda sizin binanızı yaparım lakin inşaat maliyetleri artıyor yarın ne olacağı belirli olmaz’ diyorlar” diye konuştu.
Müteahhitler tarafınca binanın üretimi için metrekare fiyatı tekliflerinin 9 bin lira ile 13 bin lira içinde değiştiğini söyleyen Kaymaz, “Benim meskenim yaklaşık 100 metrekare. Benim ödemem gereken meblağ 1 milyon 300 bin TL. Yani kendi konutumu yenidendan satın alacağım. Şu an bu fiyatta başlayacak lakin daha sonrası ne olacak belirli değil?” dedi.
Bu borca nasıl gireceğini bilmediğini, emekli maaşıyla kredinin çıkıp çıkmayacağının net olmadığını, belirsizlik ve tasa hissettiklerini belirten Kaymaz, “Evimi kaybetme durumuyla karşı karşıyayım. Kriz beni konutumu kaybetmeye sürükledi” dedi ve kelamlarını şu biçimde sürdürdü:
“Tabii ben de düzgün konutta yaşamak isterim. Fakat bunun bedeli bu kadar mı olur? Bir emekli bir milyon 300 bin lira nasıl verebilir? ‘Sürekli meskeniniz değerlenecek’ diyorlar. Bir tane konutu olan insanın meskeninin değerlendirmesinin bir manası yok ki? Bizi bu mahalleden sürüyorlar. Ben buradan niye gideyim? Meskenim kıymetlenmiş tamam da niye satayım? Konuta daima bir yatırım gözüyle bakıyorlar lakin ben barınmak için burada kalıyorum. Haydi diyelim ben bir biçimde kredi çektim ve meskenimi boşalttım. Konutumuzu boşaltınca kiraya çıkacağım. Biz konutumuzu para karşılığı yaptırdığımız için müteahhit bize kira yardımı vermeyecek. Bu bölgede mesken kiraları 10 binden başlıyor. Ben emekli maaşımla çekebilirsem o krediyi mi ödeyeceğim yoksa bina yapılırken çıktığım konutun kirasını mı ödeyeceğim? Hayatta kalmayı yemek yemeyi hiç söylemiyorum bile. Benim maaşım kadar kiralar var. Her taraftan kuşatılmış hissediyorum. İsmi kentsel dönüşüm. Sanıyorsun ki çağdaş, inançlı, her şeyiyle insanı düşünen bir şey üzere sunuluyor lakin külliyen inşaat sermayesine hizmet eden bir şey.”
‘ESKİ SOKAĞIMIZA GİDİP BİNA YIKILMIŞ MI DİYE BAKIYORUZ’
İstanbul Kadıköy’de yaşayan Mehmet Kıvanç, yaklaşık dört ay evvel konutunu boşaltarak kentsel dönüşüm proje sürecini takip edenlerden biri. Binanın dayanıksız raporunun ortaya çıkmasıyla yaklaşık iki yıl müteahhit arayan apartmanlarının dönüşüm kurulunda yer alan Kıvanç, bu sürecin çok “sancılı” olduğunu söylüyor.
Müteahhitlerin sağlam olup olmadığı, inşaatı tamamlayıp tamamlayamayacağı üzere kriterlere dikkat ederek araştırma yaptıklarını söyleyen Kıvanç, en sonunda dairelerin metrekarelerinden feragat ederek bir özel şirketle muahede yaptıklarını söylemiş oldu.
Anlaşmanın yapılmasının akabinde binayı yaklaşık dört ay evvel boşalttıklarını, müteahhit eski binanın ‘Üç ayda yıkılacak’ taahhüdü vermesine karşın binanın yıkılmadığını söyleyen Kıvanç bu süreci şu sözlerle anlattı:
“Şu ana kadar yıkım ruhsatı alamadılar. Üç ay içerisinde kontratta yıkılacağı söyleniyordu ancak yıkılamadı. Eski sokağa giderek binamız yıkılmış mı diye bakıyoruz. Müteahhitlik şirketi temsilcisine sorup, bir değişiklik olmadığı cevabını aldığımız için apartmanımızın WhatsApp kümesinde daima apartmanımızın durumu konuşuluyor. ‘Yıkılmadı’, ‘Apartmanımızın durumu budur’ diyorlar. Birinci bir ay çerçeveler vb. sökülmüştü. daha sonrasında yıkılmasına dönük hiç bir ilerleme olmadı. Bu durum da insanlarda dert yaratıyor. Bize bitirme tarihi olarak 2023’ün ortası üzere bir tarih verildi. Bu müddet uzadıkça, bina yıkılmadıkça derdimiz da artıyor. ‘Ne olacak, ne bitecek diye düşünüp’ duruyoruz. Kentsel dönüşüme girerken en çok duyduğun şey, ‘Ya müteahhit bırakıp giderse’ oluyor. Bizim konutun sokağında bile birebir duran bir sürü bina var. Beşerler yürürken, ‘Burayı bu yapıyordu bıraktı’ diyorlar. Müteahhidin kaçması artık fazlaca rastlanan bir durum. Bu da telaşlarımızı arttırıyor.”
‘BİNA TAMAMLANANA KADAR KİRA MASRAFIMIZ NE KADARA ÇIKAR HESAPLAYAMIYORUZ’
Mehmet Kıvanç ve öbür apartman sakinlerini bu süreçte kaygılandıran bir başka durum artan kira maliyetleri. 2021 yılı içerisinde müteahhitle anlaştıkları devirde kiraların ortalama 5-6 bin lira civarında olduğunu, binayı boşalttıklarında ise 10 bin lira fiyatlarında mesken tutabildiklerini belirten Kıvanç bu duruma dair ise şu biçimde konuştu:
“Müteahhit firma bin lira, bin 250 lira da belediye veriyor, çıkacağımız meskenin kirasının yarısı karşılanıyor diye düşündük. Bir tık rahattık. Lakin meskeni boşaltırken durum o denli olmadı. Müteahhide ‘bin lira takviye az’ dediğimizde ‘Eskiden 2-3 bin lira takviye veriyorduk lakin maliyetler niçiniyle bu fiyat düştü’ dediler. Müteahhit ararken ekonomik şartlar niçiniyle birfazlaca firma kira yardımı yapamayacağını söylemişti. Şu an aslına bakarsanız belediye bina yıkılmadığı için kira dayanağı ödemesine başlamadı. Bu açıdan da beklentimiz karşılanmadı ve gelecek ismine bu durum da bizi kaygılandırıyor. Bina tamamlanana kadar kira masrafımız ne kadara çıkar hesaplayamıyoruz.”
‘NASIL ÖDEYECEĞİZ KARA KARA DÜŞÜNÜYORUZ’
İstanbul Kağıthane’de yaşayan Faruk Yıldırım da üç yıl evvel taban kayması niçiniyle kentsel dönüşüm sürecine dahil olanlardan biri. Etraf ve Şehircilik Bakanlığı, TOKİ ve Kağıthane Belediyesi’nin koordinesinde 740 dairenin olduğu kentsel dönüşüm projesi kapsamında konutlarını boşaltanlar içinde yer alan Yıldırım konutlarının tamamlanma evresine geldiğini söylemiş oldu. Özel bir firma tarafınca üstlenilen inşaat biterken kendilerinden fiyat talep edildiğini söyleyen Yıldırım, yaşadıklarını şu sözlerle anlattı:
“Üç yıl evvel konutumuzu tahliye ettik. Bize bin 500 lira kira takviyesi yapıldı. Binalarımızın olduğu yere Etraf ve Şehircilik Bakanlığı tarafınca yakın devirde ofis açıldı. Oraya gittiğimizde bize önemli sayılar söyleniyor. Binalar teslim edilirken para ödememiz gerektiği belirtiliyor, ‘Biz de bunu daha evvel bize niye bildirmediniz’ diyoruz. Binalarımızın büyüklüğüne göre 400 bin liradan başlayan 600 bin lirayı bulan fiyatlar talep ediyorlar. Bir kontrat falan yapılmadı. her insanın elinde yalnızca tapusu var. Biz kentsel dönüşüm tamamlanınca bu fiyatları ödemek zorunda kalacağız. Fakat nasıl ödeyeceğiz şimdiden kara kara düşünüyoruz. Bu olayların başında Kağıthane Belediye Başkanı’na, ‘Biz gelecekte ödeme yapacak mıyız? Bize bir şey söyleyin’ demiştim. ‘Devlete güvenmiyor musunuz’ dedi. Bugün dediğimiz noktaya geldik. Herkes ne yapacağız diye çırpınıyor.”
Okumaya devam et...
Türkiye’de Bakanlık, TOKİ, belediyeler ve özel şirketler tarafınca yapılan kentsel dönüşüm projeleri son devirde artan olumsuz ekonomik tablodan direkt etkilenmiş durumda. Projeye başlama evresinde üretimi üstlenecek müteahhit bulunamaması, başlayan projelerin tamamlanmasına dönük telaşlar, bitme basamağına gelen projelerde ortaya çıkan ek maliyetler üzere hayli sayıda sorun bulunuyor.
TMMOB’a bağlı İnşaat Mühendisleri Odası (İMO) Kentsel Altyapı ve Yapılaşma Kurulu Lideri Erdoğan Balcıoğlu’ya bakılırsa Türkiye’de kentsel dönüşüm alanında epey sayıda sorun yaşanıyor.
‘KİRA YARDIM DAYANAĞI PİYASA ŞARTLARI İLE ÖRTÜŞMÜYOR’
TOKİ eliyle başlayan ve bir periyot “dar gelirlilere ev” vaatleriyle süren kentsel dönüşüm projelerinin vakit içerisinde değiştiğini söyleyen Balcıoğlu’na nazaran “ihale edilen firmaların mali yeterliliklerinin olmaması”, “inşaatları müddetinde teslim edememeleri”, “merkezi yönetimin koordine edememesi”, “sık sık değişen bakan ve bürokratlar” üzere yönetimsel krizler niçiniyle bu alanda epeyce sayıda sorun kayda geçti.
Balcıoğlu, riskli yapı ya da öbür niçinlerle açığa çıkan kentsel dönüşüm projeleri sürecinde konutlarını boşaltmak zorunda kalan insanlara devlet tarafınca verilen kira yardımı dayanağının de piyasa şartlarıyla örtüşmediğini, fiyatların hayli cüzi kaldığını, bu niçinle bu uygulamaya maruz kalan insanların mağduriyetlerinin açığa çıktığını söylemiş oldu.
‘MÜTEAHHİTLER YÜREK EDEMİYOR’
Kentsel dönüşüm projeleri bakanlığın uygulamalarının yanı sıra apartman maliklerinin mutabakatı kararında müteahhitlerle yapılabiliyor. Metrekareden kısarak dairelerin küçülmesi ve müteahhide para ödenmemesi formülünün yanı sıra metrekareden kısmadan müteahhitle anlaşarak daire başına düşen bir bedelle projelerin imal evresi başlatılabiliyor.
Bazı kentsel dönüşüm projelerinde ise farklı bir müddetç işliyor. Yasa gereği, bir apartmandaki tek bir bina sakininin karot (binaların dayanıklılığını ölçmek için yapılan uygulama) başvurusu yapmasının akabinde ortaya çıkan ‘dayanıksız’ raporuyla da kentsel dönüşüm süreci başlayabiliyor.
‘KENTSEL DÖNÜŞÜMDE KAOS YAŞANIYOR’
Mühendis Erdoğan Balcıoğlu, son devirde kentsel dönüşüm projelerine ait epey sayıda şikâyet aldıklarını söylemiş oldu. Bu şikayetlerin konutundan çıkmak istemeyenlerin itirazları ya da tamamlanamayan inşaatlar niçiniyle çoğaldığını belirten Balcıoğlu, bu evrede son devirde artan inşaat maliyetlerine dikkat çekti ve şunları söylemiş oldu:
“Çimento, beton, demir, kereste üzere inşaatın ana bileşenlerinde fecî artışlar meydana geldi. Müteahhitler bir yapıyı yapma konusunda oturup uygunca hesap yapmak durumunda kalıyorlar. Biroldukça müteahhit bu çeşit kentsel dönüşüm yahut riskli yapı dönüşümüne kendilerini kurtaracak bir sayı kalmıyorsa girmiyorlar. İşe girmedikleri için de durağanlık kelam konusu oluyor. Müteahhitler yürek edemiyor. Bu fiyatlar denetim edilemediği için iş almış yüklenici firmalar yarın ne olacağını bilmiyorlar. Bu durumda inşaat bölümünde de bir durağanlık ortaya çıkıyor. Türkiye yapılaşmada ve kentsel dönüşümde kaos yaşıyor.”
‘MAHKEMELERDE DAVA EVRAKLARI ÇOK DERECEDE BİRİKMİŞ DURUMDA’
Yarım kalmış ve tamamlanamamış kentsel dönüşüm projelerinin sayısının epeyce fazla olduğunu, bir yıl evvel inşaat maliyeti hesaplamalarının bugünün şartlarıyla örtüşmemesi niçiniyle problemlerin yeterlice açığa çıktığını söyleyen Balcıoğlu, “tutarların yükselmesi niçiniyle, yapmış olduğu mukavelenin bedeliyle maliyeti karşılayamayınca müteahhitler vazgeçiyor. İnşaata orta veriyor ya da yeni fiyatlar talep ediyor. Beşerler bu sefer, ‘Biz kontrat yapmıştık, şu dair şu kadar diye bize verildi fakat para isteniyor’ diyerek mahkemeye başvuruyor. ‘Binalarımız yarım kaldı’ diyerekten yakınmalar oldukcaça fazla. Mahkemelerde dava belgeleri çok derecede birikmiş durumda” diye konuştu.
‘İNSANLAR HARIL HARIL MÜTEAHHİT ARIYORLAR LAKİN BULAMIYORLAR’
Kentsel dönüşüm sürecinde verilen kira takviyelerinin piyasa şartlarıyla örtüşmediğini, bilhassa büyük kentlerde kiraların son periyotta yükselmesiyle bir arada insanların bu biçim projelerden çekindiğini söyleyen Balcıoğlu’na bakılırsa talep ettiği biçimde müteahhit bulamayanlar da kelam konusu:
“Ankara’da Altındağ’a bağlı Örnek Mahallesi var. Bu Örnek Mahallesi’nde vatandaşlar 5 bin konutluk kentsel dönüşüm talep ediyorlar. Planlar yapıldı ancak müteahhit bulamıyorlar. niye? Oturdukları konutlar 60-70 metrekare. Emsal artışı verilmesine karşın müteahhitler orada önlerini bakılırsamedikleri için bu işe giremiyorlar. Beşerler harıl harıl müteahhit arıyorlar lakin bulamıyorlar. Beş bin altı bin konutluk projeye müteahhitlerin atlamaları lazım. Lakin alamıyorlar.”
‘ENFLASYON FARKINI KOYARAK FİYAT TALEP EDİYORLAR’
İstanbul Üsküdar’da yaşayan emekli Dürdane Kaymaz kentsel dönüşüm proje sürecine dahil olanlardan biri. Apartmanlarından konut alan bir kişinin kendilerine haber vermeden yaptırdığı dayanıklılık testi kararı konutlarının ‘depreme dayanıksız’ olduğunu öğrendiklerini, itirazlarının süreç içerisinde sonuçsuz kalmasıyla müteahhit aramaya başladıklarını söyleyen Kaymaz yaşadıkları sürece dair şunları anlattı:
“Burada rant yüksek. Konutunuzu yenilediğinizde konutun pahası 4 milyon liraysa 8 milyona çıkıyor. Apartman bazında kentsel dönüşümler yapılıyor. Yapılanların yüzde 80’i kat karşılığı yapılıyor. Biroldukca konut sahibi para vermeden dönüşümü sağladılar. Bizim apartmanımızda çoğunluk konutlarını küçültmeye razı olmadı. Biz de parasını vererek konutumuzu yaptırma yolunu seçtik. Krizden daha sonra müteahhitler kat karşılığı inşaatlara giriyorlar, kat karşılığı olmayan bizimki üzere inşaatlara kolay kolay girmiyorlar. Maliyeti belirlerken enflasyonun olduğu bir tabloda bina biterken ki maliyeti belirlemenin pek güç olduğunu söylüyorlar. Olağan maliyet 1 milyon liraysa müteahhit bize kârıyla birlikte 1 milyon 400 bin lira fiyat veriyor. Hem bugünün enflasyonunu tıpkı vakitte inşaat bitinceye yakın gelebilecek enflasyon farkını üzerine koyarak para talep ediyor.”
‘HER TARAFTAN KUŞATILMIŞ HİSSEDİYORUM’
Apartman olarak “harıl harıl” müteahhit aradıklarını, bulduklarıyla anlaşamadıklarını söyleyen Kaymaz, “Ne biz başımıza geleceği önbakılırsabiliyoruz ne onlar önbakılırsabiliyor. Biz aslında başımıza neler geleceğini biliyoruz da… Müteahhitler belgisiz bir ortamda olağan maliyetin üzerine metrekare fiyatı veriyor. ‘Ben bu ortamda sizin binanızı yaparım lakin inşaat maliyetleri artıyor yarın ne olacağı belirli olmaz’ diyorlar” diye konuştu.
Müteahhitler tarafınca binanın üretimi için metrekare fiyatı tekliflerinin 9 bin lira ile 13 bin lira içinde değiştiğini söyleyen Kaymaz, “Benim meskenim yaklaşık 100 metrekare. Benim ödemem gereken meblağ 1 milyon 300 bin TL. Yani kendi konutumu yenidendan satın alacağım. Şu an bu fiyatta başlayacak lakin daha sonrası ne olacak belirli değil?” dedi.
Bu borca nasıl gireceğini bilmediğini, emekli maaşıyla kredinin çıkıp çıkmayacağının net olmadığını, belirsizlik ve tasa hissettiklerini belirten Kaymaz, “Evimi kaybetme durumuyla karşı karşıyayım. Kriz beni konutumu kaybetmeye sürükledi” dedi ve kelamlarını şu biçimde sürdürdü:
“Tabii ben de düzgün konutta yaşamak isterim. Fakat bunun bedeli bu kadar mı olur? Bir emekli bir milyon 300 bin lira nasıl verebilir? ‘Sürekli meskeniniz değerlenecek’ diyorlar. Bir tane konutu olan insanın meskeninin değerlendirmesinin bir manası yok ki? Bizi bu mahalleden sürüyorlar. Ben buradan niye gideyim? Meskenim kıymetlenmiş tamam da niye satayım? Konuta daima bir yatırım gözüyle bakıyorlar lakin ben barınmak için burada kalıyorum. Haydi diyelim ben bir biçimde kredi çektim ve meskenimi boşalttım. Konutumuzu boşaltınca kiraya çıkacağım. Biz konutumuzu para karşılığı yaptırdığımız için müteahhit bize kira yardımı vermeyecek. Bu bölgede mesken kiraları 10 binden başlıyor. Ben emekli maaşımla çekebilirsem o krediyi mi ödeyeceğim yoksa bina yapılırken çıktığım konutun kirasını mı ödeyeceğim? Hayatta kalmayı yemek yemeyi hiç söylemiyorum bile. Benim maaşım kadar kiralar var. Her taraftan kuşatılmış hissediyorum. İsmi kentsel dönüşüm. Sanıyorsun ki çağdaş, inançlı, her şeyiyle insanı düşünen bir şey üzere sunuluyor lakin külliyen inşaat sermayesine hizmet eden bir şey.”
‘ESKİ SOKAĞIMIZA GİDİP BİNA YIKILMIŞ MI DİYE BAKIYORUZ’
İstanbul Kadıköy’de yaşayan Mehmet Kıvanç, yaklaşık dört ay evvel konutunu boşaltarak kentsel dönüşüm proje sürecini takip edenlerden biri. Binanın dayanıksız raporunun ortaya çıkmasıyla yaklaşık iki yıl müteahhit arayan apartmanlarının dönüşüm kurulunda yer alan Kıvanç, bu sürecin çok “sancılı” olduğunu söylüyor.
Müteahhitlerin sağlam olup olmadığı, inşaatı tamamlayıp tamamlayamayacağı üzere kriterlere dikkat ederek araştırma yaptıklarını söyleyen Kıvanç, en sonunda dairelerin metrekarelerinden feragat ederek bir özel şirketle muahede yaptıklarını söylemiş oldu.
Anlaşmanın yapılmasının akabinde binayı yaklaşık dört ay evvel boşalttıklarını, müteahhit eski binanın ‘Üç ayda yıkılacak’ taahhüdü vermesine karşın binanın yıkılmadığını söyleyen Kıvanç bu süreci şu sözlerle anlattı:
“Şu ana kadar yıkım ruhsatı alamadılar. Üç ay içerisinde kontratta yıkılacağı söyleniyordu ancak yıkılamadı. Eski sokağa giderek binamız yıkılmış mı diye bakıyoruz. Müteahhitlik şirketi temsilcisine sorup, bir değişiklik olmadığı cevabını aldığımız için apartmanımızın WhatsApp kümesinde daima apartmanımızın durumu konuşuluyor. ‘Yıkılmadı’, ‘Apartmanımızın durumu budur’ diyorlar. Birinci bir ay çerçeveler vb. sökülmüştü. daha sonrasında yıkılmasına dönük hiç bir ilerleme olmadı. Bu durum da insanlarda dert yaratıyor. Bize bitirme tarihi olarak 2023’ün ortası üzere bir tarih verildi. Bu müddet uzadıkça, bina yıkılmadıkça derdimiz da artıyor. ‘Ne olacak, ne bitecek diye düşünüp’ duruyoruz. Kentsel dönüşüme girerken en çok duyduğun şey, ‘Ya müteahhit bırakıp giderse’ oluyor. Bizim konutun sokağında bile birebir duran bir sürü bina var. Beşerler yürürken, ‘Burayı bu yapıyordu bıraktı’ diyorlar. Müteahhidin kaçması artık fazlaca rastlanan bir durum. Bu da telaşlarımızı arttırıyor.”
‘BİNA TAMAMLANANA KADAR KİRA MASRAFIMIZ NE KADARA ÇIKAR HESAPLAYAMIYORUZ’
Mehmet Kıvanç ve öbür apartman sakinlerini bu süreçte kaygılandıran bir başka durum artan kira maliyetleri. 2021 yılı içerisinde müteahhitle anlaştıkları devirde kiraların ortalama 5-6 bin lira civarında olduğunu, binayı boşalttıklarında ise 10 bin lira fiyatlarında mesken tutabildiklerini belirten Kıvanç bu duruma dair ise şu biçimde konuştu:
“Müteahhit firma bin lira, bin 250 lira da belediye veriyor, çıkacağımız meskenin kirasının yarısı karşılanıyor diye düşündük. Bir tık rahattık. Lakin meskeni boşaltırken durum o denli olmadı. Müteahhide ‘bin lira takviye az’ dediğimizde ‘Eskiden 2-3 bin lira takviye veriyorduk lakin maliyetler niçiniyle bu fiyat düştü’ dediler. Müteahhit ararken ekonomik şartlar niçiniyle birfazlaca firma kira yardımı yapamayacağını söylemişti. Şu an aslına bakarsanız belediye bina yıkılmadığı için kira dayanağı ödemesine başlamadı. Bu açıdan da beklentimiz karşılanmadı ve gelecek ismine bu durum da bizi kaygılandırıyor. Bina tamamlanana kadar kira masrafımız ne kadara çıkar hesaplayamıyoruz.”
‘NASIL ÖDEYECEĞİZ KARA KARA DÜŞÜNÜYORUZ’
İstanbul Kağıthane’de yaşayan Faruk Yıldırım da üç yıl evvel taban kayması niçiniyle kentsel dönüşüm sürecine dahil olanlardan biri. Etraf ve Şehircilik Bakanlığı, TOKİ ve Kağıthane Belediyesi’nin koordinesinde 740 dairenin olduğu kentsel dönüşüm projesi kapsamında konutlarını boşaltanlar içinde yer alan Yıldırım konutlarının tamamlanma evresine geldiğini söylemiş oldu. Özel bir firma tarafınca üstlenilen inşaat biterken kendilerinden fiyat talep edildiğini söyleyen Yıldırım, yaşadıklarını şu sözlerle anlattı:
“Üç yıl evvel konutumuzu tahliye ettik. Bize bin 500 lira kira takviyesi yapıldı. Binalarımızın olduğu yere Etraf ve Şehircilik Bakanlığı tarafınca yakın devirde ofis açıldı. Oraya gittiğimizde bize önemli sayılar söyleniyor. Binalar teslim edilirken para ödememiz gerektiği belirtiliyor, ‘Biz de bunu daha evvel bize niye bildirmediniz’ diyoruz. Binalarımızın büyüklüğüne göre 400 bin liradan başlayan 600 bin lirayı bulan fiyatlar talep ediyorlar. Bir kontrat falan yapılmadı. her insanın elinde yalnızca tapusu var. Biz kentsel dönüşüm tamamlanınca bu fiyatları ödemek zorunda kalacağız. Fakat nasıl ödeyeceğiz şimdiden kara kara düşünüyoruz. Bu olayların başında Kağıthane Belediye Başkanı’na, ‘Biz gelecekte ödeme yapacak mıyız? Bize bir şey söyleyin’ demiştim. ‘Devlete güvenmiyor musunuz’ dedi. Bugün dediğimiz noktaya geldik. Herkes ne yapacağız diye çırpınıyor.”
Okumaya devam et...