İktisatçı-yazar Mahfi Eğilmez, şahsi web sitesinde Türkiye’nin dış ticaretteki son durumunu kıymetlendirdi. Eğilmez, dış ticaretin yalnızca ihracata nazaran başarılı göründüğünü, lakin ithalata da bakılınca durumun berbat olduğunu söz etti. Eğilmez, ihracatın ithalatı karşılama oranının yüzde 69,4’e gerilediğini aktardı.
Eğilmez’in yazısından bir kısım şu biçimde:
Normal şartlarda bir ülkenin parası dış kıymetini kaybettiğinde ihracat ucuzlayacağı için talep artışı niçiniyle ihracatının artması ithalat kıymetleneceği için talep düşüşü niçiniyle ithalatının düşmesi gerekir. İhracat artıyor ancak TL’deki süratli bedel kaybına cevap verebilecek yükseklikte artmıyor. Bunun sebebi ihracatımızın yöneldiği başta Avrupa olmak üzere, ülkelerde yaşanan zahmetler. İhraç eserlerimizin birden fazla talep/fiyat esnekliği yüksek olduğu için külfetli durumlarda çabuk vazgeçilen mallardan oluşuyor. O niçinle ihracatımız kurdaki değişime nazaran beklendiği kadar artmıyor. Buna karşılık ithal ettiğimiz mallar, başta petrol ve doğal gaz olmak üzere, talep/fiyat esnekliği düşük mallar olduğu için onlardan kolay vazgeçilemiyor, meblağları artsa da ithal edilmeye devam ediliyor ve ithalatı kur artışına rağmen yükseltiyor. Güçte bilhassa Rusya – Ukrayna savaşıyla birlikte ortaya çıkan fiyat artışlarının tesirini elimine ederek karşılaştırmaları güç hariç ithalat olarak yaparsak fazlaca daha makul sonuçlara ulaşıyoruz. Ne var ki ödediğimiz fatura güç dâhil fatura olduğu için mevzuya her şey dâhil kıymetler olarak bakmak daha hakikat.
İhracatımızın yüzde 55,4’ünü (yüzde 41’i AB ülkeleri) Avrupa ülkelerine yapmış bulunuyoruz. Bir diğer tabirle Avrupa ülkeleri bizim en değerli ihracat kapımız. Bu ülkeler, her geçen gün biraz daha artan ekonomik dertlere gerçek yuvarlanıyorlar. Örneğin Euro Bölgesinde 12 aylık enflasyon oranı yüzde 10,1, büyüme yüzde 2,1 ve geriliyor, bütçe açığı yüzde 5’in üzerine, kamu borç stokunun GSYH’ye oranı yüzde 95,6. Doğal gaz külfeti her geçen gün bu tabloyu daha da makûs bir pozisyona itiyor. Bu ülkelerde ekonomik meşakkatin büyümesi bizim açımızdan ihracatın ıstıraba girmesi manasına geliyor. İhracatımızın düşmesinin bir diğer değerli sebebi Euro’nun dolara karşı bedel kaybetmesidir. İhracattan elde ettiğimiz dövizin büyük kısmı Euro olduğu için dolara çevrilirken parite kaybının tesiri ortaya çıkıyor.
İthalatımızın en önde gelen kaynakları Rusya (yüzde 16,5) ve Çin (yüzde 11,7.) Rusya’dan ithalatımızda birinci sırayı doğal gaz alıyor. Türkiye’nin doğal gaz ithalatında bir sorun bulunmuyor. Buna karşılık Rusya, kendisine ambargo uygulayan, ihracatımızın ana çıkış kapısı olan Avrupa ülkelerine karşı ambargo uygulayarak doğal gazı kesti. Bu durum Avrupa ülkelerinde üretim ve ötürüsıyla büyüme düşüşüne yol açıyor ve bizden olan ithalatını da düşürecek üzere görünüyor.
Dış Ticaret Hadleri
Öte yandan Türkiye’nin dış ticaret hadleri de önemli halde düşüyor. Dış ticaret hadleri bir ülkenin ithal ve ihraç ettiği malların fiyatlarında ortaya çıkan değişmeler ötürüsıyla dış ticaretten sağladığı çıkar ya da uğradığı kayıpları ölçmeye yarayan bir ölçüdür. İhracat kıymet endeksinin ithalat kıymet endeksine bölünüp, çıkan kararın 100 ile çarpılması suretiyle hesaplanır:
Dış Ticaret Hadleri = (İhracat Kıymet Endeksi / İthalat Paha Endeksi) x 100
Karşılaştırmalar için makul bir baz yılı dış ticaret haddi 100 kabul edilir ve izleyen devirlerin dış ticaret hadleri bu baz endekse göre kıymetlendirilir. İzleyen devirlerde dış ticaret hadleri 100’ün üzerindeyse ülke dış ticaretten çıkarlı çıkıyor, 100’ün altındaysa ziyanlı çıkıyor demektir. Bu karşılaştırmanın yanında gidişin nasıl olduğu da kıymetlidir. Şayet dış ticaret hadleri 100’ün altındaysa ve giderek düşüyorsa ülke dış ticaretten giderek daha fazla ziyan ediyor manasına gelir. Şayet 100’e gerçek yaklaşma kelam mevzusuysa bu biçimde ülke dış ticarette toparlanıyor demektir.
Aşağıdaki grafik Türkiye’nin dış ticaret hadlerini gösteriyor (grafik TÜK, Dış Ticaret Endeksleri Haber Bülteni, Eylül 2022’den alınmıştır.)
Grafikte kesikli çizgi dış ticaret hadlerindeki 100 barajını gösteriyor. Görüldüğü üzere Türkiye, dış ticaretten ziyanlı çıkmakta ve bu ziyan giderek artmaktadır.
2023 ve İhracatçılar
Türkiye, son senelerda ihracat kapılarını çeşitlendirmiş olsa da ihracatımızda Avrupa’nın yeri fazlaca yüklü durumdadır. O niçinle ihracatımızın gidişi önümüzdeki periyotta büyük ölçüde Avrupa’nın ekonomik durumuna ve Euro’nun parite gücüne bağlı olarak gelişecek. Bugünkü şartlar devam ederse buradaki durum pek parlak görünmüyor. İthalatımızda gücün taşıdığı yüke ve güç fiyatlarına baktığımızda burada da şimdilik olumlu bir gelişme kelam konusu değil.
Özetle söylemek gerekirse 2023 yılı herkes kadar ihracatçılar için de güç geçecek üzere görünüyor.”
YAZININ TAMAMI
(HABER MERKEZİ)
Okumaya devam et...
Eğilmez’in yazısından bir kısım şu biçimde:
Normal şartlarda bir ülkenin parası dış kıymetini kaybettiğinde ihracat ucuzlayacağı için talep artışı niçiniyle ihracatının artması ithalat kıymetleneceği için talep düşüşü niçiniyle ithalatının düşmesi gerekir. İhracat artıyor ancak TL’deki süratli bedel kaybına cevap verebilecek yükseklikte artmıyor. Bunun sebebi ihracatımızın yöneldiği başta Avrupa olmak üzere, ülkelerde yaşanan zahmetler. İhraç eserlerimizin birden fazla talep/fiyat esnekliği yüksek olduğu için külfetli durumlarda çabuk vazgeçilen mallardan oluşuyor. O niçinle ihracatımız kurdaki değişime nazaran beklendiği kadar artmıyor. Buna karşılık ithal ettiğimiz mallar, başta petrol ve doğal gaz olmak üzere, talep/fiyat esnekliği düşük mallar olduğu için onlardan kolay vazgeçilemiyor, meblağları artsa da ithal edilmeye devam ediliyor ve ithalatı kur artışına rağmen yükseltiyor. Güçte bilhassa Rusya – Ukrayna savaşıyla birlikte ortaya çıkan fiyat artışlarının tesirini elimine ederek karşılaştırmaları güç hariç ithalat olarak yaparsak fazlaca daha makul sonuçlara ulaşıyoruz. Ne var ki ödediğimiz fatura güç dâhil fatura olduğu için mevzuya her şey dâhil kıymetler olarak bakmak daha hakikat.
İhracatımızın yüzde 55,4’ünü (yüzde 41’i AB ülkeleri) Avrupa ülkelerine yapmış bulunuyoruz. Bir diğer tabirle Avrupa ülkeleri bizim en değerli ihracat kapımız. Bu ülkeler, her geçen gün biraz daha artan ekonomik dertlere gerçek yuvarlanıyorlar. Örneğin Euro Bölgesinde 12 aylık enflasyon oranı yüzde 10,1, büyüme yüzde 2,1 ve geriliyor, bütçe açığı yüzde 5’in üzerine, kamu borç stokunun GSYH’ye oranı yüzde 95,6. Doğal gaz külfeti her geçen gün bu tabloyu daha da makûs bir pozisyona itiyor. Bu ülkelerde ekonomik meşakkatin büyümesi bizim açımızdan ihracatın ıstıraba girmesi manasına geliyor. İhracatımızın düşmesinin bir diğer değerli sebebi Euro’nun dolara karşı bedel kaybetmesidir. İhracattan elde ettiğimiz dövizin büyük kısmı Euro olduğu için dolara çevrilirken parite kaybının tesiri ortaya çıkıyor.
İthalatımızın en önde gelen kaynakları Rusya (yüzde 16,5) ve Çin (yüzde 11,7.) Rusya’dan ithalatımızda birinci sırayı doğal gaz alıyor. Türkiye’nin doğal gaz ithalatında bir sorun bulunmuyor. Buna karşılık Rusya, kendisine ambargo uygulayan, ihracatımızın ana çıkış kapısı olan Avrupa ülkelerine karşı ambargo uygulayarak doğal gazı kesti. Bu durum Avrupa ülkelerinde üretim ve ötürüsıyla büyüme düşüşüne yol açıyor ve bizden olan ithalatını da düşürecek üzere görünüyor.
Dış Ticaret Hadleri
Öte yandan Türkiye’nin dış ticaret hadleri de önemli halde düşüyor. Dış ticaret hadleri bir ülkenin ithal ve ihraç ettiği malların fiyatlarında ortaya çıkan değişmeler ötürüsıyla dış ticaretten sağladığı çıkar ya da uğradığı kayıpları ölçmeye yarayan bir ölçüdür. İhracat kıymet endeksinin ithalat kıymet endeksine bölünüp, çıkan kararın 100 ile çarpılması suretiyle hesaplanır:
Dış Ticaret Hadleri = (İhracat Kıymet Endeksi / İthalat Paha Endeksi) x 100
Karşılaştırmalar için makul bir baz yılı dış ticaret haddi 100 kabul edilir ve izleyen devirlerin dış ticaret hadleri bu baz endekse göre kıymetlendirilir. İzleyen devirlerde dış ticaret hadleri 100’ün üzerindeyse ülke dış ticaretten çıkarlı çıkıyor, 100’ün altındaysa ziyanlı çıkıyor demektir. Bu karşılaştırmanın yanında gidişin nasıl olduğu da kıymetlidir. Şayet dış ticaret hadleri 100’ün altındaysa ve giderek düşüyorsa ülke dış ticaretten giderek daha fazla ziyan ediyor manasına gelir. Şayet 100’e gerçek yaklaşma kelam mevzusuysa bu biçimde ülke dış ticarette toparlanıyor demektir.
Aşağıdaki grafik Türkiye’nin dış ticaret hadlerini gösteriyor (grafik TÜK, Dış Ticaret Endeksleri Haber Bülteni, Eylül 2022’den alınmıştır.)
Grafikte kesikli çizgi dış ticaret hadlerindeki 100 barajını gösteriyor. Görüldüğü üzere Türkiye, dış ticaretten ziyanlı çıkmakta ve bu ziyan giderek artmaktadır.
2023 ve İhracatçılar
Türkiye, son senelerda ihracat kapılarını çeşitlendirmiş olsa da ihracatımızda Avrupa’nın yeri fazlaca yüklü durumdadır. O niçinle ihracatımızın gidişi önümüzdeki periyotta büyük ölçüde Avrupa’nın ekonomik durumuna ve Euro’nun parite gücüne bağlı olarak gelişecek. Bugünkü şartlar devam ederse buradaki durum pek parlak görünmüyor. İthalatımızda gücün taşıdığı yüke ve güç fiyatlarına baktığımızda burada da şimdilik olumlu bir gelişme kelam konusu değil.
Özetle söylemek gerekirse 2023 yılı herkes kadar ihracatçılar için de güç geçecek üzere görünüyor.”
YAZININ TAMAMI
(HABER MERKEZİ)
Okumaya devam et...