Konuttan çalışma süratle yaygınlaşırken, mevzuattaki boşluklar çalışanlar açısından kimi riskleri birlikteinde getiriyor. Çalışma biçiminin toplumsal güvenlik açısından hangi statüde değerlendirileceği konusundaki belirsizlik, emeklilik hakkını tehlikeye sokabiliyor. Yargıtay, konuttan çalışmaların hangi durumda 4/a, hangi durumda 4/b statüsünde değerlendirileceğine ait değerli bir içtihat sonucu verdi. Habertürk’ten Ahmet Kıvanç’ın haberi…
Teknolojideki gelişmeler yeni çalışma modellerini gündeme getirdi. Uzaktan çalışma, konuttan çalışma, freelance çalışma halinde isimlendirilen yeni çalışma modelleri pandemi ile birlikte daha da yaygınlaştı. İşyerine, ofise gitmeden çalışanların sayısı her geçen gün artıyor. Klasik emekçi patron ilgisine dayanmayan yeni çalışma modelleri, çalışanların toplumsal güvenlik haklarını da etkiliyor. Bir patrona bağlı olarak hizmet akdi (iş sözleşmesi) ile çalışanlar toplumsal güvenlik bakımından 4/a (SSK) statüsünde değerlendiriliyorlar. Bunların toplumsal güvenlik primleri işverence yatırılıyor. Hizmet satın alımı kontratı ile “kendi ismine bağımsız” çalışanlar ise 4/b (BAĞ-KUR) statüsüne tabi tutuluyorlar. Bunların toplumsal güvenlik primlerini kendilerinin yatırmaları gerekiyor.
Uzaktan çalışma sırasında kimi patron, daima bir iş bağlantısı bulunduğu biçimde vergi, prim, kıdem tazminatı üzere yükümlülüklerden kaçınmak için hizmet alımı mukavelesi yapmayı tercih ediyor. Bu da daha sonradan dava konusu olabiliyor.
Yargıtay sonucuna bahis olan davada, uzaktan çalışan kişi hizmet tespiti davası açarak, hizmetlerinin patronun yanında fiili çalışmaya dayandığını ileri sürdü ve yaşlılık aylığı bağlanmasını talep etti. İş mahkemesi talebi kabul etti. Toplumsal Güvenlik Kurumu (SGK) itirazda bulundu fakat bölge adliye mahkemesi SGK’nın itirazını reddetti.
KENDİ İSMİNE BAĞIMSIZ ÇALIŞMA MI, PATRONA HİZMET MUKAVELESİ İLE BAĞIMLI ÇALIŞMA MI?
Temyiz başvurusu üzerine belgeyi görüşen Yargıtay 10. Hukuk Dairesi (Esas No: 2021 / 1489, Karar No: 2021 /13086) içtihat niteliğinde bir karar verdi. Yargıtay sonucunda, gelişen teknoloji, insan gereksinimlerindeki çeşitlilik ve artış, insanların geçim kaynağı sağlama konusundaki yeni yaklaşımları ve değişen sosyo – ekonomik yapının yeni istihdam münasebetlerinin doğmasına ve çalışma ömründe, kanunlarda düzenlenmemiş (atipik) mukavelelerin ortaya çıkmasına yol açtığı vurgulandı. Kontratın “hizmet akdi” olarak kabul edilip edilmemesinin sigortalılık statüsünün belirlenmesinde farklılık yarattığına dikkat çekilen kararda, son senelerda internet üzerinden yalnızca mal alışverişinin yapılmadığı, hizmet alımı yahut eser alımı kontratlarının de mümkün hale geldiği kaydedildi. Yeni çalışma modellerinin gelecekte daha da artacağına dikkat çekildi.
Hizmet akdini, konusu iş görme borcu doğuran başka mukavelelerden ayıran temel ögenin bir patrona “bağımlılık” olduğu vurgulanan kararda, kanunlarda tanımlanmayan (atipik) hizmet münasebetlerinde bağımlılık ögesinin değiştiği, esnek çalışmaya dönüştüğü kaydedildi. Freelance (serbest) çalışma yoluyla müelliflik, editörlük, tercümanlık, bilgisayar programı yapma üzere internet üzerinden yapılabilecek hizmetlerin meskenden çalışma formülüyle görülebildiği söz edildi. Kural olarak bu stil çalışma biçiminde taraflar içinde bağımsızlık olduğu belirtilen kararda, ancak yeni tip mukaveleler değerlendirilirken bağın “kendi ismine bağımsız çalışmayı” aşan ve “işverene hizmet mukavelesi ile bağımlı çalışma” niteliği kazanıp kazanmadığının belirlenmesi gerektiğine dikkat çekildi.
YARGITAY’IN KRİTERLERİ
Bu hususta peşin karar vermenin mümkün olmadığı, sayısız biçimde ortaya çıkabilecek bağlantıların her somut hadisede taraflar içindeki bağlara, olayın özelliğine nazaran farklı başka kıymetlendirilmesi gerektiği belirtilen kararda, bu mevzuda karar verebilmek için dikkate alınması gereken konular şu biçimde sıralandı:
“Davalı patronun iş tertibinin niteliği ve faaliyet alanı temel alınmak suretiyle verilen işin spesifik bir iş üretimi hakkında mı, yoksa nizamlı olarak patronun faaliyet ile ilgili rutin işleri hakkında mı olduğu, işin denetim ve kontrolünün nasıl yapıldığı, işverence beğenilmeyen çalışmalar olduğunda düzeltmenin nasıl sağlandığı, çalışanın bilgi ve yanıt verme yükümlülüğü olup olmadığı, işin teslimi / yapılması için mühletin nasıl belirlendiği, müddetinde teslim edilmemesi / yapılmaması halinde yaptırımının ne olduğu, çalışmanın tertipli olarak her gün yapılıp yapılmadığı, günde kaç saat çalışıldığı, ilginin sona erme sebebinin ne olduğu, iş nazarannin öbür bireylere de birebir usulle hizmet verip vermediği, konuttan çalışma halinde de olsa kendisine ilişkin bir iş tertibi olup olmadığı, iş gorenin diğerini çalıştırıp çalıştırmadığı, alakaların bozulmasına dair bir risk kelam konusu olmadan verilen işi reddedip edemeyeceği, fiyatın nasıl belirlendiği, telif fiyatı mi aylık mı olduğu, ekstra ödeme yapılıp yapılmadığı mevzuları araştırılmalıdır. Tüm kanıtlar bir arada kıymetlendirilerek münasebetin kendi ismine bağımsız çalışma mı yoksa hizmet akdi ile davalı patrona bağımlı bir çalışma mı olduğu belirlenerek kararına nazaran karar verilmelidir.”
Uzaktan çalışma ile ilgili kurallar önümüzdeki devirde Yargıtay kararlarıyla daha da şekillenecek üzere görünüyor.
KAYNAK: HABERTÜRK/AHMET KIVANÇ
Okumaya devam et...
Teknolojideki gelişmeler yeni çalışma modellerini gündeme getirdi. Uzaktan çalışma, konuttan çalışma, freelance çalışma halinde isimlendirilen yeni çalışma modelleri pandemi ile birlikte daha da yaygınlaştı. İşyerine, ofise gitmeden çalışanların sayısı her geçen gün artıyor. Klasik emekçi patron ilgisine dayanmayan yeni çalışma modelleri, çalışanların toplumsal güvenlik haklarını da etkiliyor. Bir patrona bağlı olarak hizmet akdi (iş sözleşmesi) ile çalışanlar toplumsal güvenlik bakımından 4/a (SSK) statüsünde değerlendiriliyorlar. Bunların toplumsal güvenlik primleri işverence yatırılıyor. Hizmet satın alımı kontratı ile “kendi ismine bağımsız” çalışanlar ise 4/b (BAĞ-KUR) statüsüne tabi tutuluyorlar. Bunların toplumsal güvenlik primlerini kendilerinin yatırmaları gerekiyor.
Uzaktan çalışma sırasında kimi patron, daima bir iş bağlantısı bulunduğu biçimde vergi, prim, kıdem tazminatı üzere yükümlülüklerden kaçınmak için hizmet alımı mukavelesi yapmayı tercih ediyor. Bu da daha sonradan dava konusu olabiliyor.
Yargıtay sonucuna bahis olan davada, uzaktan çalışan kişi hizmet tespiti davası açarak, hizmetlerinin patronun yanında fiili çalışmaya dayandığını ileri sürdü ve yaşlılık aylığı bağlanmasını talep etti. İş mahkemesi talebi kabul etti. Toplumsal Güvenlik Kurumu (SGK) itirazda bulundu fakat bölge adliye mahkemesi SGK’nın itirazını reddetti.
KENDİ İSMİNE BAĞIMSIZ ÇALIŞMA MI, PATRONA HİZMET MUKAVELESİ İLE BAĞIMLI ÇALIŞMA MI?
Temyiz başvurusu üzerine belgeyi görüşen Yargıtay 10. Hukuk Dairesi (Esas No: 2021 / 1489, Karar No: 2021 /13086) içtihat niteliğinde bir karar verdi. Yargıtay sonucunda, gelişen teknoloji, insan gereksinimlerindeki çeşitlilik ve artış, insanların geçim kaynağı sağlama konusundaki yeni yaklaşımları ve değişen sosyo – ekonomik yapının yeni istihdam münasebetlerinin doğmasına ve çalışma ömründe, kanunlarda düzenlenmemiş (atipik) mukavelelerin ortaya çıkmasına yol açtığı vurgulandı. Kontratın “hizmet akdi” olarak kabul edilip edilmemesinin sigortalılık statüsünün belirlenmesinde farklılık yarattığına dikkat çekilen kararda, son senelerda internet üzerinden yalnızca mal alışverişinin yapılmadığı, hizmet alımı yahut eser alımı kontratlarının de mümkün hale geldiği kaydedildi. Yeni çalışma modellerinin gelecekte daha da artacağına dikkat çekildi.
Hizmet akdini, konusu iş görme borcu doğuran başka mukavelelerden ayıran temel ögenin bir patrona “bağımlılık” olduğu vurgulanan kararda, kanunlarda tanımlanmayan (atipik) hizmet münasebetlerinde bağımlılık ögesinin değiştiği, esnek çalışmaya dönüştüğü kaydedildi. Freelance (serbest) çalışma yoluyla müelliflik, editörlük, tercümanlık, bilgisayar programı yapma üzere internet üzerinden yapılabilecek hizmetlerin meskenden çalışma formülüyle görülebildiği söz edildi. Kural olarak bu stil çalışma biçiminde taraflar içinde bağımsızlık olduğu belirtilen kararda, ancak yeni tip mukaveleler değerlendirilirken bağın “kendi ismine bağımsız çalışmayı” aşan ve “işverene hizmet mukavelesi ile bağımlı çalışma” niteliği kazanıp kazanmadığının belirlenmesi gerektiğine dikkat çekildi.
YARGITAY’IN KRİTERLERİ
Bu hususta peşin karar vermenin mümkün olmadığı, sayısız biçimde ortaya çıkabilecek bağlantıların her somut hadisede taraflar içindeki bağlara, olayın özelliğine nazaran farklı başka kıymetlendirilmesi gerektiği belirtilen kararda, bu mevzuda karar verebilmek için dikkate alınması gereken konular şu biçimde sıralandı:
“Davalı patronun iş tertibinin niteliği ve faaliyet alanı temel alınmak suretiyle verilen işin spesifik bir iş üretimi hakkında mı, yoksa nizamlı olarak patronun faaliyet ile ilgili rutin işleri hakkında mı olduğu, işin denetim ve kontrolünün nasıl yapıldığı, işverence beğenilmeyen çalışmalar olduğunda düzeltmenin nasıl sağlandığı, çalışanın bilgi ve yanıt verme yükümlülüğü olup olmadığı, işin teslimi / yapılması için mühletin nasıl belirlendiği, müddetinde teslim edilmemesi / yapılmaması halinde yaptırımının ne olduğu, çalışmanın tertipli olarak her gün yapılıp yapılmadığı, günde kaç saat çalışıldığı, ilginin sona erme sebebinin ne olduğu, iş nazarannin öbür bireylere de birebir usulle hizmet verip vermediği, konuttan çalışma halinde de olsa kendisine ilişkin bir iş tertibi olup olmadığı, iş gorenin diğerini çalıştırıp çalıştırmadığı, alakaların bozulmasına dair bir risk kelam konusu olmadan verilen işi reddedip edemeyeceği, fiyatın nasıl belirlendiği, telif fiyatı mi aylık mı olduğu, ekstra ödeme yapılıp yapılmadığı mevzuları araştırılmalıdır. Tüm kanıtlar bir arada kıymetlendirilerek münasebetin kendi ismine bağımsız çalışma mı yoksa hizmet akdi ile davalı patrona bağımlı bir çalışma mı olduğu belirlenerek kararına nazaran karar verilmelidir.”
Uzaktan çalışma ile ilgili kurallar önümüzdeki devirde Yargıtay kararlarıyla daha da şekillenecek üzere görünüyor.
KAYNAK: HABERTÜRK/AHMET KIVANÇ
Okumaya devam et...