Yaz Saati Uygulaması Nedir? Ne Vakit ve Nasıl Ortaya Çıktı?
ABD senatosunda oybirliğiyle sonuçlanan oylamanın akabinde, 2023’te ABD’de yaz saati uygulaması sona erebilir. Bilindiği üzere ülkemizde de, 2018 yılından beri yaz saati uygulaması kaldırılmış durumda.
Pekala fakat yaz saati uygulamasının nasıl ortaya çıktığını hiç düşündünüz mü? Aslında bu uygulamanın ortaya çıkışı hakkında birkaç farklı anlatı var.
Yaz saati uygulaması nasıl ortaya çıktı?
Tanınan bir kıssa, Benjamin Franklin‘in bu uygulamayı başlangıçta bir latife olarak düşündüğünü söylüyor. Franklin Fransa’da yaşarken, Journal de Paris’te yayınlanan hicivli bir makale yazdı. Bu makalede, geleceğin lideri Paris’in gün ışığından ve doğal ışıktan en düzgün biçimde yararlanmak için gün doğumunda zorla uyandırılması gerektiğini ve mumlardan büyük ölçüde para tasarrufu yapılabileceğini söyleniyordu.
“Birinci. Güneş ışığını engellemek için kepenklerle donatılmış her pencereye pencere başına bir [altın sikke] vergi konulsun” diye başlayan yazısı şu biçimde devam ediyordu: “İkinci. Balmumu ve donyağı mumluklarının dükkanlarına müdafaalar yerleştirilsin ve hiç bir aileye haftada bir kilodan fazla mum verilmesine müsaade verilmesin. Üçüncü. Tabipler, cerrahlar ve ebeler hariç, gün batımından daha sonra sokaklardan geçen tüm vagonları durdurmak için müdafaalar yerleştirilsin. Dördüncü. Her sabah, güneş doğar doğmaz, her kilisede bütün çanlar çalsın; ve şayet bu yetmezse tembelleri tesirli bir biçimde uyandırmak için her sokakta top ateşlensin.“
Bu makale gerçek, lakin Benjamin Franklin’in 1784’te yaz saati uygulaması fikrini latife olarak da olsa önerdiği fikri ne yazık ki gerçek değil. İnsanların programlarını daha fazla gün ışığından yararlanacak biçimde ayarlama prensibi (vergiler ve muhafız çatışması üzerine) sahiden yazılmış bulunmasına karşın, Avrupa’da o periyotta saat kavramı epeyce net değildi. Bu yüzden fikir sadece gün ışığından yararlanma fikriydi, saatle ilgili bir sistemden bahsetmiyordu.
Fikrin asıl ortaya çıkışı, 1895’te böcekleri toplamak için daha fazla boş vakit isteyen bir böcekbilimciye aitti. George Vernon Hudson, günlük işinin sonunda gidip böceklerini toplaması için epey az gün ışığı kalması niçiniyle mutsuzdu. Tahlili, patronuyla çalışma saatleri hakkında konuşmak yerine, yaşadığı Yeni Zelanda için iki saatlik bir yaz saati önermekti. Teklif, güç ve gaz şirketleri için kaybedilen paranın, tabiatta daha fazla vakit geçirebilecek ve pak havayı deneyimleyebilecek insanlara sağlanan yararlarla telafi edileceğini savunuyordu.
“Bu değişikliğin tesiri, mevcut sistemle karşılaştırıldığında yaz aylarında tüm günlük operasyonları iki saat ilerletmek olacaktır” diye yazdı ve devam etti: “bu türlü sabahın erken saatlerindeki gün ışığından yararlanılacak ve akşamları kriket, bahçecilik, bisiklete binme yahut dilek edilen öteki açık hava aktiflikleri için uzun bir gün ışığı boş vakit mühleti sağlanacaktır.“
Bu fikir, dayanak bulmadan alay konusu oldu.
Birkaç yıl daha sonraysa fikir, akşam çeşidinin gece tarafınca yarıda kesilmesinden hoşlanmayan bir golfçü olan William Willett tarafınca bağımsız olarak ve daha ayrıntılı bir halde ortaya atıldı. Willett, gündüz saatlerinden yararlanma konusunda tutkulu bir savunucuydu, birfazlaca sabahı Londra’nın büyük bir kısmı uykudayken işe gitmek için gün ışığında yolda geçiriyordu.
“Standart vakit o kadar sabit kalıyor ki, neredeyse yılın yarısı boyunca, biz uyurken, güneş günde birkaç saat parlamayı sürdürüyor” diye yazdı ve kendi önerisi üzerine bir broşür hazırlayarak masrafı kendisine ilişkin olmak üzere dağıttı. “Ve günün işi bittikten daha sonra meskene vardığımızda, batı sonunu oldukcatan geçmiş olan ufka süratle yaklaşıyor.“
Willett, değişikliğin kamu parasını gaz, petrol ve elektrikten tasarruf etmesinin yanı sıra, daha fazla gün ışığının nüfus ve sıhhatleri üzerinde sağlayacağı faydaları açıkça savundu. Willett, hayatının geri kalanında bu fikir için takviye aradı ve Liberal Parti’den aradığı takviyesi de buldu. Ancak sistemin uygulanması, vefatından daha sonraya kaldı.
bir daha de Willet’i, yaz saati uygulamasının hayata geçirilmesinde en değerli aktör olarak bakılırsanlerin sayısı çok fazla.
Alıntıdır
ABD senatosunda oybirliğiyle sonuçlanan oylamanın akabinde, 2023’te ABD’de yaz saati uygulaması sona erebilir. Bilindiği üzere ülkemizde de, 2018 yılından beri yaz saati uygulaması kaldırılmış durumda.
Pekala fakat yaz saati uygulamasının nasıl ortaya çıktığını hiç düşündünüz mü? Aslında bu uygulamanın ortaya çıkışı hakkında birkaç farklı anlatı var.
Yaz saati uygulaması nasıl ortaya çıktı?
Tanınan bir kıssa, Benjamin Franklin‘in bu uygulamayı başlangıçta bir latife olarak düşündüğünü söylüyor. Franklin Fransa’da yaşarken, Journal de Paris’te yayınlanan hicivli bir makale yazdı. Bu makalede, geleceğin lideri Paris’in gün ışığından ve doğal ışıktan en düzgün biçimde yararlanmak için gün doğumunda zorla uyandırılması gerektiğini ve mumlardan büyük ölçüde para tasarrufu yapılabileceğini söyleniyordu.
“Birinci. Güneş ışığını engellemek için kepenklerle donatılmış her pencereye pencere başına bir [altın sikke] vergi konulsun” diye başlayan yazısı şu biçimde devam ediyordu: “İkinci. Balmumu ve donyağı mumluklarının dükkanlarına müdafaalar yerleştirilsin ve hiç bir aileye haftada bir kilodan fazla mum verilmesine müsaade verilmesin. Üçüncü. Tabipler, cerrahlar ve ebeler hariç, gün batımından daha sonra sokaklardan geçen tüm vagonları durdurmak için müdafaalar yerleştirilsin. Dördüncü. Her sabah, güneş doğar doğmaz, her kilisede bütün çanlar çalsın; ve şayet bu yetmezse tembelleri tesirli bir biçimde uyandırmak için her sokakta top ateşlensin.“
Bu makale gerçek, lakin Benjamin Franklin’in 1784’te yaz saati uygulaması fikrini latife olarak da olsa önerdiği fikri ne yazık ki gerçek değil. İnsanların programlarını daha fazla gün ışığından yararlanacak biçimde ayarlama prensibi (vergiler ve muhafız çatışması üzerine) sahiden yazılmış bulunmasına karşın, Avrupa’da o periyotta saat kavramı epeyce net değildi. Bu yüzden fikir sadece gün ışığından yararlanma fikriydi, saatle ilgili bir sistemden bahsetmiyordu.
Fikrin asıl ortaya çıkışı, 1895’te böcekleri toplamak için daha fazla boş vakit isteyen bir böcekbilimciye aitti. George Vernon Hudson, günlük işinin sonunda gidip böceklerini toplaması için epey az gün ışığı kalması niçiniyle mutsuzdu. Tahlili, patronuyla çalışma saatleri hakkında konuşmak yerine, yaşadığı Yeni Zelanda için iki saatlik bir yaz saati önermekti. Teklif, güç ve gaz şirketleri için kaybedilen paranın, tabiatta daha fazla vakit geçirebilecek ve pak havayı deneyimleyebilecek insanlara sağlanan yararlarla telafi edileceğini savunuyordu.
“Bu değişikliğin tesiri, mevcut sistemle karşılaştırıldığında yaz aylarında tüm günlük operasyonları iki saat ilerletmek olacaktır” diye yazdı ve devam etti: “bu türlü sabahın erken saatlerindeki gün ışığından yararlanılacak ve akşamları kriket, bahçecilik, bisiklete binme yahut dilek edilen öteki açık hava aktiflikleri için uzun bir gün ışığı boş vakit mühleti sağlanacaktır.“
Bu fikir, dayanak bulmadan alay konusu oldu.
Birkaç yıl daha sonraysa fikir, akşam çeşidinin gece tarafınca yarıda kesilmesinden hoşlanmayan bir golfçü olan William Willett tarafınca bağımsız olarak ve daha ayrıntılı bir halde ortaya atıldı. Willett, gündüz saatlerinden yararlanma konusunda tutkulu bir savunucuydu, birfazlaca sabahı Londra’nın büyük bir kısmı uykudayken işe gitmek için gün ışığında yolda geçiriyordu.
“Standart vakit o kadar sabit kalıyor ki, neredeyse yılın yarısı boyunca, biz uyurken, güneş günde birkaç saat parlamayı sürdürüyor” diye yazdı ve kendi önerisi üzerine bir broşür hazırlayarak masrafı kendisine ilişkin olmak üzere dağıttı. “Ve günün işi bittikten daha sonra meskene vardığımızda, batı sonunu oldukcatan geçmiş olan ufka süratle yaklaşıyor.“
Willett, değişikliğin kamu parasını gaz, petrol ve elektrikten tasarruf etmesinin yanı sıra, daha fazla gün ışığının nüfus ve sıhhatleri üzerinde sağlayacağı faydaları açıkça savundu. Willett, hayatının geri kalanında bu fikir için takviye aradı ve Liberal Parti’den aradığı takviyesi de buldu. Ancak sistemin uygulanması, vefatından daha sonraya kaldı.
bir daha de Willet’i, yaz saati uygulamasının hayata geçirilmesinde en değerli aktör olarak bakılırsanlerin sayısı çok fazla.
Alıntıdır